Rechtse thema's domineren, linkse partijen winnen de verkiezingen

Na de campagne waarin rechtse thema's als asielzoekers en hypotheekrente overheersen, wacht Nederland op 6 mei wellicht een opmerkelijke verkiezingsuitslag. Als de opiniepeilers gelijk krijgen, zal gezamenlijk links (D66, PvdA, GroenLinks en de SP) wel eens rond de zeventig zetels kunnen halen. Nog geen linkse meerderheid, maar over een dergelijk aantal heeft links zelden beschikt.

Het is verleidelijk deze verschuiving te interpreteren als de verdienste van links. Kok en Rosenmöller voeren een overtuigende campagne. Maar de progressieve partijen danken hun electorale winst mede aan het zwakke optreden van CDA en VVD. Bolkestein weet wel de media te domineren, maar het electorale effect is marginaal. De campagne van De Hoop Scheffer komt niet uit de verf. Hij is niet in staat enige winst van betekenis voor zijn partij te boeken. In voorgaande decennia hadden VVD en CDA met coryfeeën als Wiegel, Van Agt en Lubbers stemmentrekkers van formaat. Nu zij dergelijke aansprekende leiders missen, kunnen PvdA en D66 het politieke midden beheersen en is er ruimte ontstaan links van de PvdA.

PvdA-lijsttrekker Kok is er in geslaagd het zeer grote vertrouwen dat hij in september al genoot, vast te houden. Het aantal mensen dat de PvdA positief beoordeelt, is toegenomen van 55 procent naar 64 procent. Het rapportcijfer van de PvdA steeg van 6,5 naar 6,7 - nu bijna een heel punt meer dan het cijfer voor de VVD. In de afgelopen zeven maanden heeft slechts een klein deel van de kiezers de PvdA verlaten. De toestroom van kiezers, met name van D66 en de groep weet-nieters, is daarentegen aanzienlijk. Ruim 90 procent van de PvdA-kiezers kent geen enkele twijfel over het stemgedrag van komende woensdag.

De prestaties van GroenLinks doen hier weinig voor onder. Met het rapportcijfer 5,8 deelt GroenLinks de tweede plaats met de VVD. Inmiddels heeft de helft van het electoraat een positief oordeel over deze partij, een stijging sinds september, waarmee zij VVD en CDA met 10 procent voorbijstreeft. Rosenmoëler doet het uitermate goed: na Kok ziet de kiezer hem als de meest sympathieke en bekwame lijsttrekker. Punt van zorg kan zijn dat 28 procent van de potentiële GroenLinks-kiezers nog niet zeker is van zijn stem. De twijfelende GroenLinks-kiezer zou wel eens gevoelig kunnen zijn voor het PvdA-argument dat een stem voor GroenLinks een stem is voor de oppositie.

De andere kleine linkse partij, de SP, doet het ook uitstekend. Deze partij weet kiezers te winnen die zich sterk verbonden voelen met de partij. Tijdens de campagne overtuigt Marijnissen meer dan Borst en De Hoop Scheffer. Eenderde van alle stemgerechtigden oordeelt inmiddels positief over de SP en 17 procent kan zich voorstellen ooit op de SP te stemmen.

D66 herstelt heel licht tijdens de campagne, maar het verlies blijft groot. Sinds september raakte D66 de helft van zijn kiezers kwijt en de toestroom van nieuwe kiezers blijft beperkt. Van de huidige achterban voelt slechts 62 procent zich echt verbonden met de partij.

Er valt nog een opvallende conclusie te trekken uit deze campagne. Terwijl in de VS en Groot-Brittannië babyboomers aan de macht zijn (Clinton en Blair), wordt in Nederland de politiek nog steeds gedomineerd door politici die voor de oorlog geboren zijn. Rosenmöller is de eerste naoorlogse politicus die zich grote populariteit verwerft. Als de 'Clinton van Nederland' zal hij het de PvdA in de toekomst nog knap lastig kunnen maken.

Ellen Couvret Philip van Praag