Rechter: ‘Als klinieken met de zwaarste gevallen geld tekort komen, waarom praat de staat dan niet met ze?’

Met priemende ogen kijkt de rechter naar de vertegenwoordigers van het ministerie van Justitie. Hun advocaten hebben naar de zin van deze magistraat geen afdoende antwoord gegeven op haar vragen. ‘Oké, nogmaals’, zegt ze. ‘Waarom wil de staat niet over extra geld praten met forensische klinieken, als die kunnen aantonen dat ze de zwaarste delinquenten behandelen en niet uitkomen met de gemiddelde behandeltarieven?’

In een volle zaal in het Haagse gerechtsgebouw zit de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) van dat ministerie dinsdag voor de rechter, in een uitzonderlijk kort geding. Drie grote aanbieders van forensische zorg – De Forensische Zorgspecialisten, Fivoor en Arkin – hebben een zaak tegen de staat aangespannen, vijf andere hebben zich aangesloten. Zij vinden de geboden tarieven onverantwoord laag voor de behandeling van hun doelgroep: de zwaarste delinquenten met psychische stoornissen.

Die lage tarieven zullen gevolgen hebben voor de veiligheid binnen en buiten de kliniek, betogen de instellingen. Het gaat niet om tbs-klinieken maar om die met een iets lichter beveiligingsregime, zoals forensisch psychiatrische klinieken en -afdelingen (FPK’s en FPA’s), en om hooggespecialiseerde behandelingen buiten de kliniek, van bijvoorbeeld pedofielen.

‘Ons doel is te voorkomen dat onze patiënten nogmaals in de fout gaan’, zegt bestuurder Erik Masthoff van onder meer de FPA Den Dolder, waar ook Michael P. zat, de moordenaar van Anne Faber. ‘Maar nu ik minder geld krijg van de staat en de kosten voor personeel en beveiliging stijgen, moet ik behandelaren ontslaan en patiënten eerder uit klinieken sturen. Dat leidt tot meer risico’s.’

Het is onzin dat de veiligheid in het geding is, zegt advocaat C. van Seeters namens Dienst Justitiële Inrichtingen, die zorg inkoopt voor de meestal door een rechter opgelegde behandelingen. ‘Wij hanteren de officiële tarieven voor forensische zorg, die zijn bepaald door de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa), de marktmeester van de zorg’, zegt de advocaat. ‘Jullie zijn bij ons aan het verkeerde adres, jullie moeten met de klachten bij de NZa zijn. Veel andere forensische zorgaanbieders komen wel uit met het geld.’

Het probleem is, betogen de acht zorgaanbieders, dat dit een gemiddeld berekend tarief betreft, en dat is waarschijnlijk kostendekkend voor lichtere zorg. De acht eisende partijen leveren met elkaar het leeuwendeel van de forensische zorg voor juist de allerzwaarste doelgroep.

‘Een patiënt van ons, verstandelijk beperkt, psychosegevoelig en met een strafblad van 30 pagina’s, heeft laatst de kaak gebroken van een van onze verpleegkundigen, die een ruzie probeerde te sussen’, zegt behandeldirecteur Melina Rakic van FPK Inforsa. ‘Extra begeleiding en beveiliging is nodig. Veel van onze gevaarlijke patiënten knappen op van een verblijf bij ons, en dat bespaart de maatschappij geld. Zulke behandelingen kosten meer dan een gemiddeld tarief.’

De staat heeft per dit jaar juist ‘een geïntegreerde maximum dagprijs’ ingevoerd, voor verblijf, behandeling en dagbesteding. ‘En dat zonder onderzoek vooraf. Dat is gewoon een bezuiniging’, zegt advocaat Diederik Schrijvershof namens de forensische zorgaanbieders.

‘Met zo’n maximum dagprijs kan een kliniek aan de knoppen draaien door bijvoorbeeld wat minder dagbesteding te bieden’, suggereert advocaat Van Seeters namens de staat. ‘En een organisatie kan ook besparen op vastgoed. Een kliniek hoeft toch niet duur midden in Amsterdam te staan?’

De verhuissuggestie leidt tot hoon bij de aanbieders. Forensische zorg wil juist ook in de grote steden zitten, waar een groot deel van de doelgroep verblijft, betogen zij. En een kliniek verhuizen kost veel tijd en energie, onder meer omdat vrijwel geen buurt zo’n kliniek zou verwelkomen. Met wat minder dagbesteding, die relatief goedkoop is, komen de klinieken ook niet uit de rode cijfers. Bovendien vertraagt dat juist de terugkeer naar de maatschappij.

Na een eerste uitwisseling van argumenten neemt de rechter het over. ‘Valt er, bij deze zware doelgroep, überhaupt wel aan de knoppen te draaien, zoals de Dienst Justitiële Inrichtingen nu suggereert’, vraagt ze zich hardop af. ‘De eisers zeggen duidelijk van niet. Het is een relatief klein aantal klinieken, dat deze zware zorg levert.’

Ze kijkt weer indringend naar de advocaten van Dienst, die steeds moeilijker uit hun woorden komen. ‘Waarom kan de staat dan niet differentiëren met de tarieven, en bijvoorbeeld voor zware forensische zorg wat meer betalen? Dat kan binnen het systeem, de NZa wil juist dat er met individuele partijen wordt gepraat.’

Zo ingewikkeld kan het niet zijn, vervolgt de rechter, om na te gaan hoeveel de behandeling van een zware delinquent kost, afgezet tegen het geboden tarief.

Advocaat Van Seeters: ‘Het is aan u om daar iets over te zeggen.’

De rechter doet 28 januari uitspraak.