Nieuws
Rapport: zichtbaar grensoverschrijdend gedrag in media- en culturele sector slechts topje van de ijsberg
De prestatiecultuur in de cultuur- en mediawereld maakt deze intrinsiek kwetsbaar voor grensoverschrijdend gedrag. Bewustwording, een nationaal meldpunt en vaste contracten kunnen helpen om het aantal incidenten terug te dringen, zo luidt het adviesrapport van de invloedrijke Raad voor Cultuur (RvC).
Het rapport Over de grens, op weg naar een gedeelde cultuur werd dinsdag overhandigd door commissievoorzitter Winnie Sorgdrager aan staatssecretaris Cultuur en Media Gunay Uslu. Vorig jaar zomer werd de RvC door toenmalig cultuurminister Ingrid van Engelshoven (D66) gevraagd om een adviesrapport uit te brengen.
Dat gebeurde dus al voordat bekend werd dat bij televisieprogramma The Voice juryleden en medewerkers Marco Borsato, Ali B en Jeroen Rietbergen zich naar verluidt schuldig maakten aan seksueel grensoverschrijdend gedrag. Twee weken geleden legde dirigent Pieter Jan Leusink van het The Bach Choir & Orchestra of the Netherlands zijn werk neer vanwege seksuele intimidatie. En vorige week berichtte de Volkskrant over de angstcultuur die bij uitgeverij Prometheus heerst vanwege het reilen en zeilen van baas Mai Spijkers.
Topje van de ijsberg
Onder grensoverschrijdend gedrag valt niet alleen seksuele intimidatie en seksueel misbruik, maar ook pestgedrag, racisme, seksisme en andere vormen van ongewenst gedrag. Volgens de adviescommissie zijn de incidenten die de media halen slechts een topje van de ijsberg. ‘We hebben met veel mensen uit de sectoren gesproken’, zegt Sorgdrager. ‘Veel mensen hebben het zelf meegemaakt of kennen iemand die het heeft meegemaakt. Ook zijn er in Nederland, in tegenstelling tot andere landen, nog betrekkelijk weinig onderzoeken naar gedaan.’
Het is niet toevallig dat grensoverschrijdend gedrag vaak voorkomt in de cultuur- en mediawereld, zegt Sorgdrager. In die sectoren heerst vaak een prestatiecultuur. Er is veel concurrentie om een beperkt aantal plekken. De zogeheten poortwachters, zoals castingdirecteuren en artistiek leiders, hebben daardoor een machtige positie. Dat maakt gevoelig voor ongelijke behandelingen, waarbij vooroordelen een (versterkende) rol kunnen spelen. Romantische ideaalbeelden over vrijgevochten, grenzeloze kunstenaars leiden er ook toe dat slachtoffers minder vaak aan de bel trekken.
Cultuuromslag
Een cultuurverandering is noodzakelijk, zegt Sorgdrager. ‘Daarvoor geldt allereerst: praat met elkaar. Dat lijkt een platitude, maar uit gesprekken met mensen die grensoverschrijdend gedrag hebben ervaren, bleek dat ze niet of onvoldoende bij andere mensen terechtkonden. Leidinggevenden moeten een cultuur van inspraak en tegenspraak organiseren. Maak duidelijk dat er vertrouwenspersonen zijn en zorg dat deze gevonden worden. Andere arbeidsverhoudingen, waarbij mensen vaker vast in dienst zijn, kunnen de cultuuromslag bespoedigen.’
In het kunstonderwijs helpt het als alle docenten didactisch getraind worden om bewust te worden van grensoverschrijdend gedrag, zo luidt het rapport. Ook beveelt de commissie aan om van sociale veiligheid een verplicht vak in het curriculum van het kunstonderwijs te maken.
De commissie hoopt voorts dat er een kenniscentrum komt dat onderzoek doet, monitors organiseert en verslagen uitbrengt. Daarnaast kan het nationale meldpunt Mores, waar onder meer de NPO, RTL en Talpa zich bij hebben aangesloten, een belangrijke rol gaan spelen. De vertrouwenspersonen daar hebben het druk. Sorgdrager: ‘Alleen al dit jaar zijn daar meer dan 150 meldingen binnengekomen.’
