Rapper Ye kon twintig jaar alles zeggen en alles maken – maar toen ging hij Hitler prijzen

Als er één artiest was op wie speurders naar wetmatigheden hun tanden konden stuk bijten, dan was het rapper-producer-modeontwerper-Adidasicoon Ye, zoals Kanye West nu heet. Dit was een superster die onnavolgbaarheid tot zijn handelsmerk maakte, controverse op controverse stapelde en elk publiek verdwaasd achterliet. Toch was er één constante, namelijk dat Ye uit elke controverse weer groter, rijker en beroemder tevoorschijn kwam.

Dat Ye zelf denkt dat zijn lof voor de leider van het Derde Rijk uiteindelijk ook in zijn voordeel zal werken, ligt voor de hand. Een veelgeciteerde karakterisering van deze rapper komt van zijn oude kleuterjuf, die zag dat de toen 5-jarige ‘zeker geen probleem had met zelfwaardering’. In tegenstelling tot rivalen kwam hij niet uit een zwarte achterstandswijk; zijn moeder doceerde aan de universiteit van Chicago. In de woorden van collega Gangsta L. Crisis: ‘Die gast is al gefocust sinds hij klein was, omdat hij toen al precies wist wat hij wilde en zijn moeder hem shitveel steunde.’ Zijn eerste platenbaas, Damon Dash, bespeurde een formidabel muzikaal talent én een grenzeloos vermogen tot grootspraak en provocatie. ‘Ik wist dat hij het zou gaan maken, omdat hij er geen enkel probleem mee had een klootzak te zijn.’

Ye verkocht 160 miljoen albums en won 21 Grammy’s. Zijn schoenenlijn was tot vorige maand goed voor bijna 10 procent van de omzet van Adidas. Als er één artiest reden had te denken dat er niets was wat hij níét kon maken, dan deze. Ye kon stennis schoppen op prijzengala’s als hij niet werd bekroond. In 2009 griste hij Taylor Swift bij de MTV Awards de microfoon uit haar hand. MTV beloonde hem met extra veel aandacht, alleen Barack Obama vond hem een jackass (klootzak). Ye kon Donald Trump naar de kroon steken in superlatieven over zichzelf à la ‘de grootste levende rockster op de planeet’ of ‘het dichtst dat hiphop bij God komt’. Muziekjournalisten schreven dat dit nu eenmaal bij hiphop hoort. Collega Madonna sprak van een ‘briljante gek’. Ye kon vrouwonvriendelijke teksten schrijven en miljoenen opstrijken door te zingen voor de kleinzoon van de Kazachse president – in 2016 concludeerde The Guardian in een profiel dat Ye ‘vaak op zijn best is als hij ‘ongepaste’ dingen doet’.

Maar dat was vóór Ye het antisemitisme ontdekte en daar op de van hem bekende wijze snel de overtreffende trap van vond, in de vorm van lof voor de leider van het Derde Rijk. In oktober pochte Ye nog dat hij zo ver kon gaan als hij wilde, omdat Adidas hem toch nooit aan de kant zou zetten. Maar een week later verbrak Adidas de samenwerking; de strop voor het bedrijf wordt geschat op 250 miljoen euro. Op 22 november dineerde Ye bij Trump in Florida en nam holocaustontkenner Nick Fuentes mee. Op 1 december twitterde hij een davidster met een hakenkruis. Elon Musk, die net zo blij was dat hij Ye zijn account had kunnen retourneren (‘Welkom terug mijn vriend’), zag zich genoodzaakt hem te schorsen.

Als zo’n grote ster op zo’n adembenemende wijze ontspoort, kun je wachten op medische diagnoses. Geruchten over een bipolaire stoornis vergezellen Ye al sinds zijn doorbraak in 2004, maar de afgelopen weken passeerde de halve DSM-5 de revue in verklaringen wat er met hem aan de hand is. Toch waren er ook medisch experts die durfden te stellen dat psychische problemen en onverdraagzaamheid verschillende dingen zijn, én: dat Ye aan zijn successen een typische overtuiging heeft overgehouden, namelijk dat je beet hebt als mensen heel heftig reageren. Dan doe je er nog een schepje bovenop, dan ga je door tot jij er groter uitkomt, want jij bent uiteindelijk de allergrootste. Maar zo zal het deze keer niet gaan.