Radiologen stappen naar staatssecretaris: speciaal borstkankeronderzoek nodig voor 80 duizend vrouwen

Blokhuis moet binnenkort beslissen over het advies van de raad, het hoogste adviesorgaan van het ministerie van Volksgezondheid, en dat kan, schrijven de radiologen, ‘levensreddend zijn voor de betrokken vrouwen’.

De kwestie draait om de kankerscreening bij vrouwen met dicht borstklierweefsel. Zo’n tachtigduizend vrouwen, 8 procent van alle vrouwen in de screeningsleeftijd, heeft zulk compact weefsel in de borsten dat een mammografie wit kleurt, waardoor een eventuele tumor (die op dat beeld ook wit is) uit het zicht kan verdwijnen. Bijkomend nadeel is dat die vrouwen ook nog eens twee keer zo veel kans hebben op borstkanker.

Een MRI-scan kan zo’n verstopte tumor zichtbaar maken en kanker in een eerder stadium opsporen, zo blijkt uit het allereerste vergelijkend onderzoek ter wereld, waarvoor veertigduizend Nederlandse vrouwen jaren zijn gevolgd. De gevolgen daarvan zijn speciaal voor het Gezondheidsraadadvies berekend: de eerste jaren na invoering kan het in deze groep vrouwen enkele honderden sterfgevallen per jaar voorkomen. Dat aantal neemt af naarmate meer vrouwen zich hebben laten screenen. Vorig jaar overleden ruim drieduizend vrouwen aan borstkanker.

Het onderzoek levert ‘zeer overtuigend en solide bewijs’, schrijven de radiologen in hun brief, maar tot hun stomme verbazing pleitte de Gezondheidsraad vorige maand onverwacht tegen MRI-screening. De raad erkent dat met de screening veel levens kunnen worden gered, maar tilt zwaar aan de nadelen: op een MRI-scan zie je ook plekjes waarmee achteraf niks mis blijkt te zijn. Gevolg zou zijn dat jaarlijks honderden vrouwen zich onnodig ongerust maken en (achteraf) nutteloos vervolgonderzoek moeten ondergaan. ‘Vergis je niet hoeveel stress dat oplevert’, zegt een woordvoerder van de Gezondheidsraad in reactie op de brief van de radiologen.

De raad komt daarom met een alternatief: een mammografie met contrastvloeistof. Dat zou bij deze groep vrouwen net zo effectief zijn als MRI-onderzoek en zou minder nadelen kennen. Maar er is nog nooit onderzoek gedaan naar het gebruik van die methode in de screening voor borstkanker, reageert Ritse Mann, de deskundige bij de Nederlandse Vereniging voor Radiologie. ‘Dat maakt de conclusies over effectiviteit tamelijk voorbarig.’

Voor vrouwen die weten dat ze dicht borstklierweefsel hebben is de zekerheid dat ze geen borstkanker hebben belangrijker dan de angst voor een valspositieve uitslag, benadrukt Mann, borstkankerradioloog in het Radboud UMC en het Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis. ‘Wat helpt is om snel aanvullend onderzoek te doen om hun zorgen weg te nemen.’

De Gezondheidsraad adviseert de staatssecretaris om opnieuw een proefbevolkingsonderzoek te doen, maar nu naar het gebruik van mammografie met contrastvloeistof. ‘Dan zijn we rustig zes jaar verder’, zegt Ruud Pijnappel, hoogleraar mammaradiologie aan het UMC Utrecht en voorzitter van het landelijk expertisecentrum voor bevolkingsonderzoek (LRCB), dat de kritiek van de radiologen deelt.

Een MRI-scan is een stuk duurder dan een röntgenfoto, en om alle vrouwen te kunnen onderzoeken zijn forse investeringen nodig in apparatuur en personeel, schrijft de Gezondheidsraad. Radiologen verdienen aan screening: dat is de achilleshiel van de kritiek, erkent Pijnappel. ‘Maar wij hebben jarenlang in de spreekkamer met emotionele vrouwen gesproken die weten dat ze dicht borstweefsel hebben. En al die tijd hebben we gezegd: we hebben niks te bieden, want er is nog geen bewijs. Dat bewijs is er nu, en ik verklap alvast: vrouwen gaan vragen om een MRI en ziekenhuizen gaan het aanbieden. Het is veel beter voor de kwaliteit van het onderzoek als dat landelijk wordt geregeld.’

De radiologen zijn inderdaad aan het uitzoeken of ze MRI-screening kunnen opnemen in hun landelijke borstkankerrichtlijn. De staatssecretaris heeft zijn besluit uitgesteld naar begin februari, aldus zijn woordvoerder, om een gedegen afweging te kunnen maken.