Rabins offer voor de vrede

Yitzhak Rabin was een zeer teruggetrokken man. Het kostte hem echtmoeite om menselijke warmte op te brengen. Hij had iets van een strengewetenschapper en helemaal niets van het gemakkelijke in de omgang datpolitici hebben. Hij sloeg niet joviaal op de rug, kuste geen baby's enmaakte geen grappen. Zo eens in de week de zweem van een glimlach, maarnooit een luide lach. Het was makkelijk om respect voor hem te hebben, maarhet was moeilijk om van hem te houden. Toch hield ik van hem, zij het nietvanaf het begin.

In het begin was hij voor mij generaal Rabin, opperbevelhebber van hetIsraëlische leger, held en overwinnaar van de Zesdaagse Oorlog in 1967.We leerden elkaar kennen door een document en ontwikkelden uiteindelijk eenmoeizame vriendschap.

Het document was een inlichtingenrapport dat ik las toen ik in 1967dienst deed in het reserveleger. Er stond iets in over een 'enormeconcentratie van Egyptische troepen langs de Israëlische grens'. Iemandhad het woord 'enorm' doorgestreept en er 'aanzienlijk' voor in de plaatsgezet. Uit pure literaire nieuwsgierigheid wilde ik er achter komen vanwelke gematigde hand deze verandering afkomstig was. Het was die vangeneraal Rabin en ik daarmee nam hij mij gelijk voor zich in.

Een paar jaar later belde Rabin me op een dag op, hoewel we elkaardaarvoor maar zelden hadden ontmoet. Het bleek dat hij mijn raad wilde overde formulering van een belangrijke toespraak. Ik gaf hem raad zo goed alsik kon en plotseling vroeg hij, 'kan ik bij je langskomen?' 'Het zal jemaar twintig minuten van je tijd kosten', voegde hij eraan toe.

Op dat moment was hij de belangrijkste kandidaat voor de post vanpremier en ik was maar een jonge schrijver - een onder velen. Ik zei hemdat ik hem graag wilde ontmoeten, dat ik naar hem toe zou komen wanneer hijdat wilde. Maar hij stond erop dat hij bij mij thuis zou langskomen. Nanegentien minuten (ik heb het nagekeken op mijn horloge) ging hij weer wegen verontschuldigde hij zich ervoor dat hij me had lastiggevallen.

Dit was, in de woorden uit de film Casablanca, het begin van eenprachtige vriendschap - zeker prachtig voor mij. Het was nooit eenmakkelijke vriendschap, nooit luchthartig of ontspannen, altijd vol metheftige gesprekken en scherpe meningsverschillen. Toch kon ik sinds zijnbezoek aan mijn huis vaak het kleine, verlegen kind achter de trotsemilitaire leider en sterke staatsman zien.

Er was een kant aan hem waarin hij altijd eenzaam was, onzeker, verlegenen uiterst prikkelbaar. In sommige opzichten had hij meer weg van een jongekunstenaar dan ik. En toch zat er een scherpe kant aan deze man, die slimwas, die soms uiterst heftig kon zijn, onverzettelijk als een boer,krachtig als een bijl en koppig als een ezel.

Toen we elkaar voor het eerst ontmoetten, was Rabin een nogalconventionele politieke en militaire havik. Zijn politieke wijsheid van dejaren zeventig kun je samenvatten met het eenvoudige mantra 'de Arabierenkennen maar één taal'. (Natuurlijk wist hij ook wel de je in de politiekstrategisch moet zijn en dat mild taalgebruik veel effectiever kan zijn dangewelddadig taalgebruik, maar er school niets milds in zijn opvattingenover het Israëlisch-Arabische conflict.)

Langzamerhand zag ik hem veranderen. Zeker niet door mijn invloed, maareerder door een subtiel emotioneel en intellectueel proces, dat je in eennotendop zou kunnen weergeven met de woorden: 'als ik een Palestijn was'.Hij leerde zichzelf om zich in te leven in de grieven van zijn vijand. Hijheeft zich zeker nooit bekeerd tot een pro-Palestijnse houding. Maar stapvoor stap kwam hij tot het besef dat de Palestijnen een paar geldige, zelfssterke eisen tegenover Israël hadden.

Dit is allemaal niets bijzonders. Veel mensen in het Israël van dejaren tachtig maakten een dergelijke emotionele en intellectueleverandering door. Maar in het geval van Rabin leidden die veranderingen toteen verbazingwekende politieke omslag. Na vele tientallen jaren vanIsraëlische weigering om met de PLO te praten, maakten Rabin en Peres naeen dramatische politieke wending de Oslo-akkoorden tussen Israël en dePLO mogelijk. Met die akkoorden werd de basis gelegd voor elk toekomstigvredesakkoord tussen Israël en Palestina.

De laatste keer dat ik Rabin zag, gaf ik hem stom genoeg een preek overde noodzaak om meer concessies aan de Palestijnen te doen zodat hetvredesoverleg weer op gang kon komen. Ik zei, 'Yitzhak, ik weet dat wanneerje meer concessies doet, je enorme moeilijkheden krijg aan het thuisfront'.Er was de zweem van een glimlach en hij antwoordde treurig: 'Niet enormemoeilijkheden, Amos, alleen maar aanzienlijke.' Zo'n twee weken later werdhij tijdens een vredesbijeenkomst in het centrum van Tel Aviv vermoord dooreen joodse fanaticus.

Fanatici zijn nooit gematigd. Hun opvattingen zijn nooit 'aanzienlijk'.Hun daden zijn altijd 'enorm'.