Raad van State verklaart ‘nareismaatregel’ onrechtmatig; kabinet schrapt 'm definitief

In de uitspraak staat dat de nareismaatregel ‘in strijd is met het Nederlandse en Europese recht’. De maatregel werd 11 januari, een dag voor de zitting bij de Raad van State, al opgeschort door staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel en Migratie, VVD). Diverse lagere rechters hadden in individuele zaken gevonnist dat uitstel van gezinshereniging in strijd is met onder meer de Nederlandse Vreemdelingenwet, het Kinderrechtenverdrag en de Europese gezinsherenigingsrichtlijn.

De Raad van State bevestigt die uitspraken: een wachttijd van zes maanden is niet toegestaan. ‘De tekortkomingen in de asielopvang voldoen niet aan de bijzonder hoge drempel die voor een uitzondering vereist is’, aldus de Raad. ‘Daarnaast blijkt uit de feiten niet dat de nareismaatregel een noodzakelijke en geschikte oplossing is voor de problemen in de asielopvang.’

De tijdelijke maatregel was bedoeld om de druk op de asielcentra te verlichten. Veel asielzoekers die een status krijgen, kunnen niet doorstromen naar een woning. Zij blijven daardoor langer in een azc dan de bedoeling is, terwijl zich dagelijks nieuwe asielzoekers melden. Als zich daar ook nog nareizigers bij voegen, vergroot dat de opvangproblemen. De bewindsman heeft gemeenten inmiddels gevraagd hun crisisnoodopvang, die eigenlijk per 1 april zou worden beëindigd, langer open te houden.

Principe-uitspraak

Van der Burg wilde een principe-uitspraak van de hoogste rechter en heeft die nu gekregen. Daarmee is van de ‘asieldeal’ die het kabinet eind augustus sloot nog maar weinig over. Na een zomer waarin asielzoekers bij herhaling buiten moesten slapen bij het aanmeldcentrum in Ter Apel, maakten de regeringspartijen VVD, D66, CDA en ChristenUnie afspraken die aan beide flanken van de coalitie pijn deden.

De VVD moest akkoord gaan met de ‘spreidingswet’, die alle gemeenten dwingt om mee te werken aan de opvang van asielzoekers. De VVD-fractie stemde daar pas mee in na een toezegging van premier Mark Rutte, die zijn partij beloofde zich persoonlijk in te zetten voor een kleinere asielinstroom. Het onderwerp staat donderdag op de agenda van de Europese top van regeringsleiders.

Onnodig complex

Maar de wet, die eigenlijk begin dit jaar had moeten ingaan, is er nog lang niet. Maandag noemde de afdeling advisering van de Raad van State het wetsvoorstel ‘onnodig complex en onduidelijk’. De Raad adviseert een eenvoudiger verdelingsmechanisme, parallel aan de manier waarop gemeenten via de provincies een periodieke opdracht krijgen om statushouders te huisvesten. Van der Burg moet opnieuw naar de wet kijken, voordat de Tweede en later de Eerste Kamer zich erover kunnen buigen.

D66 en CU zijn voorstanders van de spreidingswet, maar moesten op hun beurt de nareismaatregel slikken. Zij waarschuwden van meet af aan, net als eigen ambtenaren van Van der Burg, dat de maatregel juridisch kwetsbaar was. Dat bleek al snel bij lagere rechters, en is nu door de hoogste bestuursrechter bevestigd.

Inreisvisum

In een reactie zegt Van der Burg dat de nareismaatregel definitief komt te vervallen. ‘De hoogste rechter heeft gesproken. Wij voeren uit wat de rechter vraagt.’ Gevolg is dat 1200 mensen nu een inreisvisum ontvangen. De nareismaatregel was van kracht tussen 3 oktober en 11 januari, en trof in totaal 1780 mensen. Een deel van hen is inmiddels al in Nederland. Van der Burg wijst erop dat de uitspraak ‘zorgt voor extra druk op de capaciteit in de komende weken'.

Dat uitstel van gezinshereniging nu van de baan is, noemt Kamerlid Don Ceder van coalitiepartij CU ‘een goede zaak’. Net als D66 en de linkse oppositie drong hij indertijd aan op juridische toetsing vooraf. Daar ging een meerderheid van de Kamer niet in mee. GL-Kamerlid Suzanne Kröger vond de maatregel van meet af aan ‘schandalig’.