PvdA wil debat over staatsinterventie

Den Haag Moet de Nederlandse overheid de economie met overheidsgeld ondersteunen, in navolging van de Verenigde Staten en Groot-Brittannië? Tot voor kort was dat in Den Haag vloeken in de kerk, maar Tweede Kamerleden beginnen aan het idee te wennen.

Dat is goed te zien bij regeringspartij PvdA. Fractievoorzitter Mariëtte Hamer en financieel woordvoerder Paul Tang refereren nu openlijk aan de jaren tachtig, toen hele volksstammen de arbeidsmarkt verlieten om er nooit meer terug te keren. Dat nooit meer, is de boodschap, desnoods ten koste van een hoger financieringstekort. En laten we er vooral niet te lang mee wachten. ‘Liever een goed plan vandaag, dan een perfect plan morgen’, vindt Tang.

Die boodschap sluit naadloos aan bij de almaar somberder voorspellingen over de economie. Het wordt steeds duidelijker dat de recessie die op de kredietcrisis volgt er een van de buitencategorie wordt.

Hoewel premier Balkenende en SER-voorzitter Rinnooy Kan afgelopen weekend de stemming er nog in probeerden te houden, neemt het koor van pessimisten in sterkte toe. Voormalig minister van Financiën Ruding houdt rekening met een krimp van de economie van 3 procent, en ook centrale-bankpresident Nout Wellink denkt nu dat het Centraal Planbureau met zijn voorspelling van een krimp van 0,75 procent nog te optimistisch is.

En daarmee komt de vraag steeds nadrukkelijker aan de orde of het dempende begrotingsbeleid van nu voldoende is om de crisis het hoofd te bieden.

‘De automatische stabilisatoren werken prima bij een gewone recessie. Dit is een ander verhaal’, zegt Tang. Hij doelt op een typisch Haags begrip, dat onverbrekelijk samenhangt met het Nederlandse begrotingsbeleid. Het idee is dat de overheid door blijft gaan met geld uitgeven als het economische tij tegenzit. Daar gaat op zich al een aanjagende werking vanuit, is het idee. Als de overheid gaat beknibbelen bij economische tegenwind, verdiept dat de recessie alleen maar. Vandaar ‘automatische stabilisatoren’: door vast te houden aan de voorgenomen uitgaven stabiliseert de overheid de economie.

Het kabinet kiest er voorlopig voor het begrotingsbeleid – met stabilisatoren – zijn heilzame werk te laten doen. Er zijn een paar ingrepen aangekondigd die de recessie moeten bestrijden, maar veel heeft dat niet om het lijf.

Zo mogen bedrijven minister Donner van Sociale Zaken verzoeken om hun personeel tijdelijk in de WW te parkeren, maakt minister Bos van Financiën het mogelijk investeringen sneller af te schrijven – wat scheelt in de winstbelasting – en heeft minister Van der Hoeven (Economische Zaken) de garantieregeling voor mkb-bedrijven verruimd.

Premier Balkenende zegt dat er nog wordt gestudeerd op uitbreiding van die regeling, en dat het kabinet ook bekijkt of het misschien wat risico’s van exportverzekeraars moet overnemen.

Maar het is allemaal bij lange na nog niet van een omvang die veel effect op een diepe recessie zal hebben. De Brusselse denktank Brueghel-groep becijferde dat de Nederlandse plannen optellen tot 1,3 miljard euro – veel minder dan de inspanningen die de Europese Commissie van de lidstaten verlangt.

De bedachtzame houding van het kabinet is voor een belangrijk deel te verklaren uit de opstelling van het CDA. Anders dan PvdA-woordvoerder Paul Tang, en andere partijen aan de linkerzijde van het politieke spectrum, zijn de christen-democraten er helemaal niet van overtuigd dat extra overheidsuitgaven de economische klap kunnen verzachten. Financieel woordvoerder Frans de Nerée wijst erop dat de overheid al miljarden in de economie pompt, simpelweg door niet te bezuinigen.

Het CDA vreest dat met de roep om extra staatssteun ook de financiële teugels worden losgelaten. Minister Bos (PvdA) heeft, tot ongenoegen van het behoudende deel van het CDA, al duidelijk gemaakt dat hij niet per definitie gaat bezuinigen als het begrotingstekort in de buurt van de 2 procent van het binnenlands product komt. Net als premier Balkenende wil Bos de financiële opties zo veel open houden.

Maar de druk vanuit zijn partij om met maatregelen te komen zal er niet minder op worden.