'Protectionisme leidt slechts tot angst en apathie'

De ene keer is hij somberder dan de andere keer. Jan Kamminga (63), voorzitter van de industriewerkgeversclub FME-CWM, tuurt uit het raam van zijn kantoor. De tiende verdieping van het spiegelgebouw aan de A12, hoog boven de Nelson Mandelabrug in Zoetermeer, biedt een riant uitzicht. Rotterdam, wijst Kamminga. 'Daar links. De havens.' En daar, recht vooruit, Delft met zijn TU. Helemaal rechts, bijna de hoek om, Den Haag. Beneden zoeft het verkeer.

Hij kan vanaf hier half Nederland overzien, zegt Kamminga, en wat hij ziet, baart hem zorgen. 'Dit kleine landje moet de benen uit zijn lijf rennen om op de wereldmarkt nog iets voor te stellen. Maar wat doen we? We gaan demonstreren tegen de bezuinigingen op cultuur, op ambtenaren, op onderwijs. Ieder voor zijn eigen hachje.' Hij begrijpt het oprecht niet. 'Als je geld tekort komt, kun je twee dingen doen: bezuinigen of meer geld verdienen. Waarom vechten we met z'n allen niet voor dat laatste?'

Want vechten is het, om de Nederlandse industrie met het hoofd boven water te laten houden. We moeten slimmer zijn, zegt Kamminga, nieuwe dingen bedenken, dingen beter maken. 'We hebben een grote voorsprong op andere werelddelen, nog steeds.'

Eigenlijk moet hij met de positieve kant beginnen, zegt Kamminga. Want er is ook reden om optimistisch te zijn. 'We hebben vijftig jaar gehoopt dat de muur zou vallen, dat het communisme zou verdwijnen. We hebben jarenlang gehoopt dat arme landen het beter zouden krijgen. Allemachtig, laten we opgetogen zijn: dat hebben we allemaal bereikt. China, Brazilië, Rusland, India; deze nieuwe markten zijn een schitterende kans voor onze economie, want hier is de markt verzadigd. Wat moet je nog vragen voor Sinterklaas? We verkopen in Europa nog wat vervangingsproducten. Maar daar, daar ligt de wereld open. Daar zit de groei.'

'Ook voor Nederland. 90 procent van onze bedrijven in de industriële sector exporteert. Van wat wij maken, gaat 60 tot 70 procent naar het buitenland.

'Neem de Duitse auto-industrie. Die is voor een groot deel afhankelijk van Nederlandse toeleveranciers. Die maken open daken, trekhaken, complete deuren. Allemaal op het allerhoogste niveau, zo slim. Dat moeten we niet alleen handhaven, dat moeten we uitbreiden. Een nieuwe groeimarkt is meer dan welkom.'

'Ik zal een voorbeeld geven van waar de spanning zit. Luister en huiver. Meneer Winterkorn van Volkswagen zei vorig jaar in zijn nieuwjaarstoespraak dat Volkswagen miljarden gaat investeren in fabrieken in China. Omdat ze dan dichter bij de markt produceren. En hij zegt doodleuk tegen de Nederlandse toeleveranciers: ga mee naar China. Oftewel: grote paniek in de Nederlandse directiekamers. Bedrijven van bijvoorbeeld 250 werknemers. Handen in het haar: wat moeten we doen? Wat zijn de risico's? Ik ben daar nooit geweest.

'Stel dat ze meegaan. Misschien zeggen die Chinezen na twee jaar wel: bedankt, we kunnen nu zelf die deuren wel maken. Daar hebben we geen Europeanen meer voor nodig. Er zijn daar deze zomer 650 duizend ingenieurs afgestudeerd, en die jongens en meisjes zitten niet stil.

'Sterker, stel dat die Chinezen zelf deuren en open daken gaan maken en die naar Duitsland gaan exporteren. Dan komt zelfs de Europese vervangingsvraag in Chinese handen.'

'Nee, nee. Het is nog niet het hele verhaal. Want die mannen in die Nederlandse directiekamers krabben zich achter de oren. Voordat de Chinezen zover zijn dat ze een open dak in 18 seconden open en dicht krijgen, moeten wij investeren om te zorgen dat het bij ons in 14 seconden lukt. Dat soort precisiewerk, die topkwaliteit, daar zijn wij nog altijd hartstikke goed in. Dat kunnen we beter dan die Chinezen, nog wel tientallen jaren.

'En weet je wat het mooie is, dat zagen we ook al bij Japanners in de jaren tachtig: die 350 miljoen Chinezen die inmiddels net zo rijk zijn als de gemiddelde Europeaan, die geven de voorkeur aan luxe, hoogwaardige, kwalitatief fantastische westerse producten. Voor de winkel van Louis Vuitton op de Champs Elysees stond destijds een rij van honderd meter Japanners. Als wij kwaliteit blijven leveren...

'De Amerikanen hebben nu de iPad. Die hebben ze nog niet uitgevonden in China. En ze willen allemaal een iPad.'

'Ja, en Draka is zeker niet de laatste. Vandaar mijn somberheid.'

'Protectionisme heeft geen enkele zin. Totaal kansloos. Het leidt tot angst en gebrek aan initiatief. Want ja, als je beschermd wordt, als er een hek om je heen staat, dan hoef je niet zo nodig met nieuwe initiatieven te komen. Op den duur verlies je dat. Je hebt dynamiek nodig.

'Want als China Draka niet kan kopen, kopen ze wel een ander kabelbedrijf. En dan hebben ze precies datzelfde product en gaan ze er ook de wereld mee over. We moeten de strijd aangaan en zorgen dat we voorop blijven lopen.'

'Ik wind me daar totaal niet over op. Je kunt er helemaal niets aan doen. Het is nu eenmaal nog altijd een communistisch systeem daar. Je kunt de wereldeconomie niet controleren.'

'En heb je gezien wat dat Amerika heeft gebracht? Ze hebben er veel last van hoor, van dat protectionisme. De export is in tientallen jaren krachtig teruggelopen. Er gaan een stuk minder Amerikaanse auto's de wereld over. Ze proberen nog wat te spelen met de dollar, om een redelijke positie te houden op de wereldmarkt.

'En neem Japan: een groot beschermingsbolwerk. Protectionisme is de ondergang van Japan geweest: vijftien jaar deflatie en geen groei meer.

'Ik herinner me nog een van de prestaties van Henk Vonhoff als commissaris van de koningin in Groningen, begin jaren tachtig. Hij haalde de MB spelletjesfabriek naar Ter Apel. Dat kostte verschrikkelijk veel geld. Er werkten vierhonderd mensen; het was goedkoper geweest die de rest van hun leven op vakantie naar Mallorca te sturen. Maar goed, dat was slechts een detail in die tijd.

'Vonhoff is nog naar Californië gegaan om de directie te bedanken. Fantastisch, grote fabriek, mooi. Drie of vier jaar later komt het bericht: ze sluiten ons. Vonhoff weer naar Californië, maar hij kwam deze keer niet verder dan de receptioniste...'

Kamminga vindt het nog altijd een goed voorbeeld. Staatsinmenging werkt niet, is zijn overtuiging. Wat wel werkt, zegt de FME-topman, is beter onderwijs. Het is de belangrijkste opdracht aan de nieuwe minister van het superministerie Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, Maxime Verhagen.

'Wij laten onze jongeren nog steeds studeren wat ze leuk vinden. Sportmanagement, fantastisch voor die jongelui, maar we verdienen er als samenleving geen snars mee.'

Als het herstel in de economie doorzet, zijn goede vakmensen over een half jaar of een jaar alweer het grootste probleem, zegt Kamminga. 'Technische opleidingen dreigen te sluiten. Ik strijd elke dag op ROC's om de afdelingen techniek op niveau te houden.'

'Welke ouder wil nu dat zijn kind fabrieksarbeider wordt? Het imago is helemaal verkeerd. Het is geen vies of zwaar werk, al lang niet meer. In 80 procent van de fabrieken kun je van de vloer eten. Operators, want zo heten fabrieksarbeiders tegenwoordig, werken in gesteven pakken aan een computer.

'En die apparatuur op scholen. Dat zijn soms apparaten waar niet de vaders van deze kinderen, maar hun grootvaders aan hebben leren werken. Terwijl zij met mp3-spelers lopen, staat op school een grote, groene stoommachine. Ik overdrijf, maar daar komt het wel op neer. Dat vinden ze helemaal niet leuk.'

'Wij vragen niet zo veel. Extra subsidie hoeven we helemaal niet. Als Verhagen voor elkaar krijgt dat kennisinstituten zoals universiteiten, maar ook de TNO's van deze wereld, intensief met het bedrijfsleven gaan samenwerken, is hij de beste minister die we ooit hebben gehad. We moeten meer uitvinden en die nieuwe ingenieuze producten moeten sneller op de markt.

'Het onderwijs moet dus beter en Verhagen moet zich hard maken voor een gelijk speelveld in Europa, zodat onze bedrijven zonder drempels in andere landen kunnen werken.'

'Dat kost zelfs geen geld. Wij willen op ambassades een versterking van de economische afdelingen. Nederlandse bedrijven moeten in het buitenland bij een instantie terecht kunnen voor advies. Hoe betreed je de markt in Abu Dhabi?

'Het is rampzalig voor de Nederlandse industrie dat de buitenlandse kantoren van ABN Amro zijn verdwenen. Voorheen konden we overal ter wereld voor advies bij kantoren van ABN Amro terecht. Maar de bank is genationaliseerd en de buitenlandse tak is verkocht aan Royal Bank of Scotland. Ambassades moeten dat gat vullen.'

'Zeker. De wereld weet dat er in Nederland iets is veranderd. Ons imago van een open, tolerant, gastvrij en internationaal georiënteerd land heeft een deuk opgelopen. Ik moet overal uitleggen dat buitenlanders hier nog steeds welkom zijn.'

'Heel eerlijk: nee. En dat gebeurt denk ik ook niet. Kijk naar Noorwegen en China. Die hebben ruzie vanwege de Nobelprijs aan die Chinese gevangene. De emoties lopen hoog op, maar ondertussen gaat China wel een samenwerkingsverband aan met Statoil, de nationale oliemaatschappij van Noorwegen.

'Zie je, het is uiteindelijk heel triviaal.'