'Prodi lijkt op de goede weg te zijn'

'Je kunt moeilijk tegen de lidstaten zeggen: loop naar de pomp. Je zou het wel eens willen, omdat je vaak enorm wordt dwarsgezeten. Maar het is iets waarmee je leert werken.'

In de toon van Karel van Miert klinkt berusting door. Maar rustig is hij allerminst. Nog steeds maakt hij zich boos over de oneerlijke behandeling die hij en zijn collega's in de vorige Europese Commissie hebben gekregen.

De bestuursploeg van Jacques Santer moest aftreden na een vernietigend rapport van een comité van wijze mannen over de bestuurscultuur in de Europese Commissie. 'Maar die mannen zijn niet eerlijk geweest. Zij hebben zich laten leiden door sommige mensen in de hoofdsteden van de lidstaten.'

Van Miert heeft daarvoor een simpele verklaring: de Commissie-Santer in het algemeen en Karel van Miert in het bijzonder waren niet meer populair bij een paar regeringsleiders. En die grepen dus alle middelen aan om hen weg te krijgen.

- Man en paard noemen, graag. U bedoelt Helmut Kohl en Jacques Chirac?

'Ja. Ik laat me niet leiden door nationale belangen, hoewel er vaak druk op mij is uitgeoefend. Een paar maal heb ik beslissingen genomen die voor hen moeilijk te slikken waren. Maar ik moest ze nemen en heb dat zonder aanziens des persoons gedaan.'

- Maar de Commissie-Santer wás in het algemeen toch een visieloze Commissie, met een belabberde ambtelijke cultuur?

'Je kunt Jacques Santer niet iets verwijten wat hij niet heeft. Anders gezegd, je kunt hem niet verwijten dat hij geen leiderschap en visie heeft getoond. Want toen ze hem uitkozen om de Commissie te leiden, wílden ze juist een kleurloze man die goed op de winkel zou passen, maar weinig met initiatieven zou komen.'

- En die ambtelijke cultuur dan? U kunt moeilijk ontkennen dat er veel is misgegaan.

'Dat ontken ik ook niet. Maar ook daarin moet je de invloed van de lidstaten niet onderschatten. Die interveniëren zwaar.

'Mevrouw Cresson zegt dat wat zij gedaan heeft, een baan bezorgen aan een vriend van haar, in de Franse politieke cultuur heel normaal is. Ik ken persoonlijk de Belgische politiek heel goed. Als ik één ding níet wilde, is het wel de Belgische politieke cultuur meenemen naar de Commissie.'

- Dat is dan een pessimistisch verhaal. Zo bezien kan het nooit wat worden.

'Dat ben ik niet met u eens. Op mijn directoraat-generaal, Mededinging, waren we heel behoorlijk bezig. Dat werd ook erkend en geprezen op andere afdelingen. Veel Commissarissen dachten zoals ik. Ik ben in december naar Jacques Santer gestapt met de mededeling dat een grote meerderheid ervoor zou zijn als hij Edith Cresson haar bevoegdheden zou ontnemen. Dat heeft hij niet aangedurfd.'

'Heel belangrijk is ook dat Romano Prodi, de nieuwe Commissie-voorzitter, meer bevoegdheden heeft gekregen. Hij heeft meer ruimte om leden van de Commissie in het gareel te krijgen. Hij lijkt me nu op de goede weg te zijn, nu hij een frisse wind laat waaien in de top van de ambtenarij. Maar zelfs hierin al heeft hij tegenwerking ondervonden van de lidstaten, die toch weer hun eigen mensen op cruciale plaatsen willen. Nu maar hopen dat hij de hervormingen kan doorzetten in álle geledingen van de Commissie.'

Een goed draaiende Commissie is onmisbaar als de Europese Unie tenminste werk wil maken van al haar ambities. Er komen ingrijpende hervormingen aan: er circuleren plannen voor veel verdergaande integratie in een kleine groep van landen. Zelfs het idee van een politieke unie is opnieuw uit de kast gehaald.

'Ik ken die plannen wel. Die verder gaande integratie zal heel moeilijk zijn. In ieder geval moet je voorkomen dat de grote landen de dienst uitmaken. Nu zijn het te vaak de groten die de politieke leiding opeisen en de kleintjes laten het afweten. Als we verder gaan samenwerken op het gebied van politie, justitie en buitenlands beleid, is het voor de kleintjes heel belangrijk dat het werkelijk communautair, gemeenschappelijk wordt.

'Dat betekent dus dat de gemeenschappelijke instellingen, de Europese Commissie en het Europees Parlement, versterkt moeten worden. Daarom zijn de hervormingen van Prodi, en zijn pogingen om de invloed van de lidstaten te verminderen, ook zo belangrijk.'