Proces legt slechts fractie van moordpartij bloot

Het dinsdag uitgelekte dossier van het Openbaar Ministerie in Suriname bevat verklaringen van ex-militairen die bevestigen dat de bevelhebber aanwezig was in Fort Zeelandia toen de moorden werden gepleegd.

Voor de rechtszaak zijn die verklaringen juridisch nuttig. Maar aan de geschiedschrijving voegen ze uiteindelijk weinig toe.

Het beeld van wat in de nacht van de decembermoorden is gebeurd, is al redelijk helder. De decembermoorden zijn uitgebreid journalistiek ontrafeld en door een VN-commissie onderzocht. Drie overleden sleutelgetuigen van de gebeurtenissen, Roy Horb, Paul Bhagwandas en Fred Derby, hebben hun verhaal laten optekenen of op band laten opnemen voordat ze waren overleden.

Vakbondsman Fred Derby, de enige van de zestien gearresteerden die niet werd vermoord, heeft zijn getuigenis tegenover de Surinaamse politie herhaald. Hij vertelde hoe hij thuis werd opgehaald, met acht andere arrestanten werd opgesloten en spoedig daarna de eerste geweersalvo's kreeg te horen.

Derby maakt duidelijk dat Bouterse het commando over de executies voerde en over de uitvoering in conflict kwam met Paul Bhagwandas en Roy Horb; beiden ook nauw betrokken bij de militaire coup van 1980 en de executies op die avond. Toen Derby genade werd verleend, hield hij een pleidooi voor de drie nog levende gevangenen Hoost, Wijngaarde en Riedewald. Maar Bouterse ging er in het geheel niet op in.

Paul Bhagwandas zou kort voor diens overlijden in 1996 een verklaring hebben afgelegd tegenover broer Henri van de vermoorde Bram Behr. Bhagwandas was de fanatiekste moordenaar die avond van de 8ste december 1982 op Fort Zeelandia. Hij was tegen het vrijlaten van Derby en vond van meet af aan dat alle veronderstelde antirevolutionairen moesten worden vermoord.

Volgens Henri Behr vertelde Bhagwandas dat Bouterse erbij was én persoonlijk tekende voor het doodschieten van Daal en Rambocus. De bandopname van dit gesprek zou later zijn gestolen uit het kantoor van de mensenrechtenorganisatie OGV, maar een kopie ervan zou zich bij justitie bevinden.

Al in 1983 verscheen een postume getuigenis van Roy Horb; de nummer 2 in de militaire hiërarchie die later zelf werd vermoord. In het pamflet geeft Horb een gedetailleerde lezing over de gebeurtenissen in het fort. Ook volgens hem voerde Desi Bouterse het bevel.

Fred Derby benadrukte dat hij de executies niet zelf heeft zien uitvoeren. Hij heeft mensen zien wegvoeren; iets horen roepen en horen schieten en daarna levenloze lichamen zien liggen. Volgens de verklaring van Horb was het Bouterse die Daal het geslachtsdeel afsneed en hem daarna doodschoot. Rambocus kreeg een schot door het achterhoofd.

Juridisch heeft het anonieme pamflet van Horb geen waarde. Zolang een aantal levende getrouwen rond Bouterse zwijgt, wordt het nog moeilijk te bewijzen dat de bevelhebber er niet alleen was, maar zelf ook doodde.

Wat tijdens een rechtszaak tegen de deelnemers aan de 8 december-moorden kan worden aangetoond, is daardoor vermoedelijk slechts een fractie van wat zich werkelijk heeft afgespeeld op die dag in 1982.