'Proces is toetssteen voor Turkse EU-aanvraag'

'OH NEE, nee. Jullie situatie verschilt absoluut met die van de andere Europese steden.' De Griekse onderminister van Buitenlandse Zaken George Papandreou aan de andere kant van de lijn begreep de zorg van de Nederlandse minister Van Aartsen volkomen. De gijzeling in Den Haag was dinsdag immers de meest dramatische van de Koerdische acties in Europa.

Het begrip was niet wederzijds. Twaalf dagen lang had Griekenland verzwegen dat de odyssee van PKK-leider Öcalan had gevoerd naar de Griekse ambassade in Nairobi. Waarom hield Griekenland daarover zijn mond?

Over het antwoord dat hij kreeg, wil Van Aartsen niet uitweiden, maar bevredigend was het niet. Samen met zijn Duitse collega Fischer zal hij Griekenland daarover maandag in de Europese Raad van Ministers opnieuw aan de tand voelen. Premier Kok zei gisteren dat Van Aartsens Griekse collega, Pangalos, 'wel wat heeft uit te leggen'.

'Het argument dat dan de hele wereld had geweten waar Öcalan zat, is niet voldoende. Het kan geen argument zijn. De informatie had vertrouwelijk kunnen worden gegeven, zodat we beschermende maatregelen hadden kunnen treffen. Ik begrijp best de angst van de Griekse collega, maar in de Europese Unie beogen we juist in dit soort vraagstukken een hoge mate van openheid en transparantie te betrachten.'

- Wordt maandag Duitsland ook aangesproken. De EU-voorzitter is mede schuldig aan de omzwervingen van Öcalan, door af te zien van het uitleveringsverzoek?

'Toen Duitsland daartoe besloot, had ik geen commentaar en dat heb ik nog niet. Nederland heeft ook de grenzen gesloten. Öcalan heeft niet het recht hier te komen, wij hebben niet de plicht hem op te nemen. Fischer en minister Dini van Italië hadden nog een onuitgewerkt idee Öcalan voor een speciale rechtbank in Nederland te brengen. Dat hebben we geweigerd. Nederland is geen juridische klusjesman. Er is geen internationale wetgeving op grond waarvan Öcalan kan worden veroordeeld.'

- Heeft Nederland er spijt van het Koerdische parlement in ballingschap te hebben toegelaten?

'Omdat het parlement hier een keer heeft vergaderd? De PKK is geen terroristische organisatie. Zou je de beweging verbieden, dan gaat ze ondergronds en heb je er veel minder greep op. De Turkse regering heeft eens bezwaar gemaakt tegen de aanwezigheid van een Koerdisch radiostation in Limburg.

'Wij hebben toen duidelijk gesteld dat een verbod het principe van onze rechtstaat, de vrijheid van meningsuiting, aantast. Maar tegenover terroristische elementen in de PKK zijn we nooit terughoudend. Een gijzeling of bezetting is een flagrante schending van onze rechtsstaat.'

- U hebt inmiddels de Turkse ambassadeur in Nederland ontboden?

'We hoorden dat de advocaten van Öcalan door Turkije meteen werden teruggestuurd. Waarom is ons niet helder, maar het is een slechte voorbode. Öcalan heeft recht op een fair proces en juridische bijstand hoort daarbij. Turkije is lid van de Raad van Europa en wil toetreden tot de Europese Unie. De Turkse regering zal zich moeten houden aan de voorwaarden van de Europese Raad van Kopenhagen, waarin respect voor mensenrechten en de rechtstaat is geregeld.

'Het zal duidelijk zijn dat wij Turkije zullen houden aan die beginselen. Het proces zal de regering van Turkije in de schijnwerpers zetten. Voor ons zal het een toetssteen zijn voor de Turkse toetreding tot de Europese Unie.'

- Bent u er gerust op?

'Zolang we Turkije er aan herinneren, ja. Maar of je vertrouwen moet hebben in een staat, dat weet ik niet. Personen kun je vertrouwen, staten niet. Na de Eerste Wereldoorlog is de Koerden een onafhankelijke staat beloofd. Eigenlijk liggen de wortels van het probleem in de vorige eeuw en die slepen we mee naar de volgende eeuw.

'Maar erkenning van een etniciteit als onafhankelijke staat is niet meer de weg die we moeten gaan, omdat het alleen destabiliserend werkt. Dat gebeurt ook met Kosovo niet.

'We moeten op de Max van der Stoel-toer, zou ik bijna zeggen. Zorgen dat minderheden via hun taal en cultuur uiting kunnen geven aan hun eigen identiteit binnen een staatsverband. Alleen, de PKK is het daar niet mee eens.'

Lidy Nicolasen