Problemen groeien Delta boven het hoofd

De verhoudingen tussen Delta en haar aandeelhouders kwam vorige maand op scherp te staan, toen het uitlekken van de door publieke aandeelhouders voorbereide reddingsplan samenviel met het nieuws over de salarisverhoging van oud-directeur Arnoud Kamerbeek. Door de salarisrel kwam ook de positie van de man die over Kamerbeeks opvolger gaat ter discussie te staan.

President-commissaris Cees Maas wordt verweten dat hij Kamerbeeks salarisverhoging - van 400 duizend naar 520 duizend euro - niet wilde terugdraaien en hem liet vertrekken met 800 duizend euro. Hij bood vervolgens alleen zijn excuses aan voor het niet informeren van de aandeelhouders over de loonstijging.

Vandaag zal blijken of dit voldoende is, als over zijn positie wordt gesproken door de Delta-aandeelhouders - provincie Zeeland (50 procent), 19 gemeenten en twee provincies. 'De deuk in het vertrouwen' in de raad van commissarissen komt tijdens de extra aandeelhoudersvergadering aan de orde, beloofde de verantwoordelijke Zeeuwse gedeputeerde Carla Schönknecht op 11 maart tegenover Provinciale Staten.

Wat de uitkomst ook moge zijn, de bestuurscrisis is pas het eerste probleem dat Delta-betrokkenen de komende maanden het hoofd moeten bieden. Deze vier plagen verdienen de volle aandacht van de aandeelhouders en de (nieuwe) bestuurders.

Rode cijfers

Begin april zal bij de presentatie van de jaarcijfers over 2015 zeer waarschijnlijk blijken dat nutsbedrijf Delta voor het eerst rode cijfers schrijft. Het netto resultaat voor de aandeelhouders van Delta daalde in 2014 al naar 3,8 miljoen euro. In de drie jaar ervoor lag het netto resultaat jaarlijks boven de 75 miljoen euro.

De problemen liggen met name bij de productie van stroom. De verwachte verliezen bij de productietak zijn momenteel zo groot en zullen naar verwachting zo lang aanhouden, dat zij de continuïteit van de onderneming bedreigen, staat in een vertrouwelijk document dat de aandeelhouders in januari hebben laten opstellen door adviesbureau Emendo Capital. Bijna driekwart van de aandeelhouders is om die reden inmiddels akkoord met het garantstaan voor de noodlening van 200 miljoen euro. Deltas winstgevende waterbedrijf Evides dient dan als een soort onderpand om verlieslatende productieonderdelen te 'herkapitaliseren'.

Verslechterde marktomstandigheden zijn de reden dat Delta zoveel verlies lijdt op de productie van stroom. Zo staat de gascentrale vaak uit door voorrang voor duurzame energie en de lage kolenprijs, terwijl de eigen kolencentrale net dit jaar uit bedrijf is genomen. Maar ondanks dat alle energiebedrijven met dergelijke problemen kampen, verkeert Delta in veel grotere problemen dan bijvoorbeeld Eneco - eveneens in handen van provincies en gemeenten. 'Eneco heeft geen verlieslijdende kerncentrale', zegt gedeputeerde Schönknecht hierover.

Kerncentrale

Delta is voor 70 procent eigenaar van de enige kerncentrale van Nederland en contractueel verplicht de grote hoeveelheid stroom ervan af te nemen. Terwijl kernstroom op dit moment meer kost om te produceren dan het opbrengt. Een belangrijke oorzaak is de lage elektriciteitsprijs, maar ook de extra opslag die Delta moet betalen bovenop de stroomprijs voor het zogenoemde amoveringsfonds.

In dit fonds moet in 2033 circa 600 miljoen euro zitten om de centrale te ontmantelen en een 'groene weide' achter te laten. Het amoveringsfonds bevat volgens EPZ, dat de centrale namens Delta en RWE (30 procent aandeelhouder) exploiteert, op dit moment 175 miljoen euro. Delta en RWE voldoen sinds 2012 jaarlijks, conform de kernenergiewet, aan de verplichte storting van bijna 15 miljoen euro. Maar het is de vraag hoe lang Delta haar aandeel van ruim 10 miljoen euro onder de verslechterde omstandigheden nog kan blijven overmaken.

Bovendien moet een groot bedrag, circa 150 miljoen euro van het totaal, uit het rendement op de ingelegde gelden komen. Met welk rendement wordt gerekend, wil EPZ niet zeggen. 'Uit commerciële overwegingen doen we hierover geen mededingen.' EPZ zegt een extra 72 miljoen euro achter de hand te hebben, mochten de opbrengsten tegenvallen.

De onzekerheid rond de kerncentrale baart de regering zorgen. De Delta-aandeelhouders voeren al gesprekken met het Rijk over de toekomst ervan. In het strategische document van Emendo Capital staat dat een bijdrage aan de kerncentrale vanuit het Rijk 'voor een oplossing onontbeerlijk' is. Peer de Rijk, directeur van actiegroep Wise, roept al langer dat de overheid nu eindelijk eens verantwoordelijkheid moet nemen voor de centrale in Borssele. 'Nationaliseer die kerncentrale nu', zegt De Rijk. 'Dan heeft Delta als regionaal Zeeuws energiebedrijf nog een kans.'

Splitsing

Dat Delta in de huidige vorm blijft bestaan, is uitgesloten. Medio 2017 moet het bedrijf de elektriciteitsnetwerken hebben afgesplitst van de productie-activiteiten. Na een jarenlange juridische strijd bepaalde de Hoge Raad vorig jaar dat de splitsing voor Delta (en Eneco) alsnog door moet gaan.

De kans bestaat dat Delta na splitsing (in delen) wordt verkocht. Dit gebeurde zeven jaar geleden met Essent en Nuon, die netjes akkoord gingen met de splitsing. Sindsdien is er veel veranderend in de energiewereld, en bij Delta. Aandeelhouders van het energiebedrijf hoeven dan ook niet te rekenen op miljarden euro's bij een verkoop, zoals de aandeelhouders van Essent en Nuon in 2009 overkwam. Het Duitse RWE en het Zweedse Vattenfall betaalden toen beiden ruim 9 miljard euro aan provincies en gemeenten. Kijkt gedeputeerde Schönknecht wel eens jaloers naar haar collega's? 'Terugkijken heeft geen zin, ik kijk liever vooruit.'

Delta verzette zich altijd tegen splitsing, omdat de elektriciteitskabels een stabiele inkomstenstroom zijn en bovendien veel waard zijn. Dit maakt het gemakkelijker om geld te lenen op de financiële markt. In Delta's uitgelekte financieel plan voor 2016 staat onder het kopje 'De belangrijkste risico's' dat bij splitsing 'gevreesd wordt voor een verlaging van de S&P-rating tot onder het niveau van BBB-'.

De vertrokken directeur Kamerbeek gebruikte naar buiten toe andere argumenten tegen de splitsing. Vorig jaar dreigde hij in NRC Handelsblad dat splitsen bij Delta ten koste gaat van duurzaamheid en 'veel banen'.

Onrust onder het personeel

De toekomstige gevolgen van de splitsing laten zich voelen op de Delta-werkvloer. In een uitgelekt verslag van de centrale ondernemingsraad van begin februari staat dat medewerkers hierdoor 'nu al meer werkdruk en werkstress ervaren dan normaal'.

Het reddingsplan van 200 miljoen euro en de daaropvolgende herstructurering, heeft als primair doel zoveel mogelijk banen bij Delta te behouden voor krimpregio Zeeland. Het roept de vraag op of het noodlijdende Delta, met circa 1.800 medewerkers, niet vooral toe is aan een flinke sanering in plaats van een lening van ruim 100 duizend euro per arbeidsplaats. Te meer omdat de trouwe Zeeuwse Delta-klanten veel meer betalen voor hun stroom en gas dan ze bij concurrenten zouden doen.

'Saneren zal ongetwijfeld ook gebeuren bij de herstructurering', zegt Schönknecht. 'Maar om de aandeelhouderswaarde veilig te stellen is herstructureren nu slimmer dan verkopen, en daarvoor is dit geld nodig.' Schönknecht wil dat in september, ruim voor de splitsing, een definitief besluit is genomen over de nieuwe structuur van Delta.

Nu is het zoeken naar iemand die dit alles, samen met het enige overgebleven lid van de raad van bestuur Frank Verhagen, in goede banen wil leiden. Minister Plasterk (Binnenlandse Zaken) heeft al zijn ongenoegen uitgesproken over hoge salarissen bij overheidsdeelnemingen als Delta en wil dat ze onder de wet normering topinkomens gaan vallen. Gedeputeerde Schönknecht gaf al te kennen het beloningsbeleid te willen wijzigen en inspraak te willen over het salaris van de nieuwe Delta-baas.

Het is de vraag wie in dit vat vol problemen wil stappen. En dat tegen een vermoedelijk aanzienlijk lagere vergoeding dan de, volgens president-commissaris Maas, 'marktconforme' 520 duizend euro die Kamerbeek in 2015 kreeg.

^{President-commissaris Cees Maas is niet ingegaan op herhaalde verzoeken van de Volkskrant om met hem te spreken.}