'Privatiseringsplannen overheid zijn ondoordacht'

NU AL regent het klachten bij de Registratiekamer. Bij bosjes tegelijk komen werkzoekenden klagen. Dat ze ongevraagd benaderd zijn door uitzendbureaus die veel over hen blijken te weten. Sociale diensten en arbeidsbureaus blijken het uitzendbureau hele dossiers over de werkzoekende te hebben gegeven.

Volgens de wet mogen echter slechts de hoogst noodzakelijke gegevens en alleen mét medeweten van de werkzoekende worden doorgespeeld. 'We hebben met de arbeidsbureaus een goed gesprek gehad. Ze gaan hun computersysteem veranderen. Maar daar doen ze onderhand knap lang over', zegt voorzitter P. Hustinx van de Registratiekamer.

De klachtenstroom van nu is nog maar het begin, voorziet de Registratiekamer, die de naleving van de Wet Persoonsregistraties controleert. 'Tenzij er goede, heldere regels worden afgesproken bij de verdere privatisering van de sociale zekerheid en er een duidelijk evenwicht komt in de posities van werknemer en van werkgever', zegt Hustinx. In plannen van de bewindslieden van Sociale Zaken is geen plek ingeruimd voor werknemer, ondernemingsraad of vakbeweging. Volgens Hustinx is zo'n plek echter onmisbaar.

Door de stapsgewijze privatisering van de sociale zekerheid komt een enorme hoeveelheid gegevens over burgers in handen van het bedrijfsleven. Gegevens verzameld voor de uitvoering van pensioenregelingen of wetten als WW, WAO en bijstandswet.

'Vroeger was de sociale zekerheid een gesloten systeem', zegt Hustinx. 'Nu dat wordt opengebroken, moeten duidelijke regels worden gesteld welke gegevens waarvoor mogen worden gebruikt. Dat moet grenzen stellen aan data-mining, het verzamelen en koppelen van gegevens.'

En de privatisering is nog maar net begonnen. Gemeenten sluiten al contracten met uitzendbureaus over banen voor bijstandsgerechtigden. Een enkele gemeente laat de bijstand zelfs uitvoeren door een bedrijf. Pensioenfondsen bieden steeds vaker verzekeringen aan en verzekeraars storten zich op de pensioenmarkt. De uitvoerders van WW en WAO werken samen met verzekeraars.

De bewindslieden van Sociale Zaken willen nu ook de uitvoering van WW en WAO volledig privatiseren. Voor de WAO-keuring willen zij een nieuw overheidsinstituut oprichten. De uitbetaling van de uitkeringen gebeurt wat hen betreft door bedrijven.

Uitzendbureaus en verzekeraars kunnen zo steeds meer te weten komen over hun klanten. Gegevens over gezondheid, inkomen, spaargedrag, uitgaven, werk of sollicitaties - alles kan commercieel worden uitgebaat. Verzekeringen kunnen bijvoorbeeld op maat worden aangeboden. Dat voordeel kan omslaan in het tegendeel als een verzekeraar de aanvrager een verzekering weigert omdat hij op basis van diezelfde gegevens concludeert dat de aanvrager een te groot risico vormt.

Formeel mogen de bestanden niet worden samengevoegd. Gegevens mogen alleen worden gebruikt voor het doel waarvoor ze verkregen zijn, tenzij uitdrukkelijk toestemming is gegeven voor ander gebruik. In de praktijk wordt daar volgens Hustinx echter de hand mee gelicht. 'Zo werden we betrokken bij de ontslagzaak tegen een werknemer waarbij gegevens uit het verzekeringsdossier werden gebruikt door de werkgever. Die had voor zijn werknemer verzekeringen afgesloten en had zo de beschikking over die gegevens. Die mogen echter nooit een rol spelen bij een andere kwestie', zegt Hustinx.

Hustinx vindt de privatiseringsplannen van de overheid nu nog ondoordacht. ' Als bezweringsformule staat steeds dat alles met inachtneming van de privacyregels moet gebeuren. Maar hóe dat moet, wordt er nooit bijgezegd.'

Het WAO-plan is in nog een opzicht ondoordacht, vindt hij. Door de scheiding van keuring en uitbetaling ontstaan noodgedwongen twee gegevensbestanden over de uitkeringsgerechtigde. Dat maakt periodieke uitwisseling van gegevens nodig. 'Maar de WAO-keuring is geen statisch gegeven. Er wordt herkeurd, er verandert iets. Systemen worden zo kwetsbaar', zegt Hustinx.

De Registratiekamer wil dat in de wetgeving heldere regels komen over welke gegevens waarvoor mogen worden gebruikt. De uitvoerders moeten ervoor zorgdragen dat de gegevensbestanden voor onbevoegden worden afgeschermd. Een uitzendbureau dat werk zoekt voor een bijstandsgerechtigde heeft immers slechts weinig gegevens uit het dossier nodig. 'Systemen moeten zo worden ingericht dat dossiers gedeeltelijk worden afgeschermd.'

De Registratiekamer zal de uitwerking nauwlettend in het oog houden , en krijgt daarvoor ook meer bevoegdheden. Met de nieuwe Wet bescherming persoonsgegevens kan de Registratiekamer bedrijven en instellingen dwingen de voorschriften te volgen. Sociale diensten en arbeidsbureaus moeten samenwerking met uitzendbureaus te staken tot aan de wet voldaan wordt.

Gijs Herderschêe