Priti Patel is politiek gezien de dochter van Thatcher, en net zo omstreden

De Britse minister van Binnenlandse Zaken Priti Patel ligt onder vuur vanwege een geplande wetswijziging die de persvrijheid aan banden legt. De bewindsvrouw is wel wat kritiek gewend. Vooral progressieve Britten vinden het moeilijk te accepteren dat een vrouw met een migratieachtergrond er oer-conservatieve opvattingen op nahoudt.

De kritiek is niet altijd subtiel. Als commentaar op haar rol in de racisme-rel na het EK voetbal had Peter Brookes een cartoon gemaakt waarop te zien is hoe Patel de mond wordt gesnoerd door onzichtbare personen die twee mondkapjes over haar gezicht trekken. ‘Een argument voor verplichte mondkapjes’, was de begeleidende tekst. De spotprent in The Times verwees naar de bewering van Patel dat voetballers die knielen in de strijd tegen racisme aan ‘symboolpolitiek’ doen.

The Times kreeg kritiek: is het smaakvol om een bewindsvrouw van etnische komaf monddood te willen maken? Het was niet de eerste Patel-cartoon die kritiek kreeg. Een jaar eerder was ze door Steve Bell van The Guardian als een stier afgebeeld, compleet met horens en een ring door haar neus. Dit was naar aanleiding van een rapport waarin stond dat ze haar ambtenaren slecht had behandeld, dat ze een ‘bully’ was. Hoewel het niet kies leek om een Hindoe af te beelden als een stier, weigerde de krant excuses te maken.

Excuses had ze wel van de BBC gekregen na een interview op televisie, met Andrew Marr. ‘Ik begrijp niet waarom je lacht’, had de topinterviewer haar toegebeten terwijl hij een monoloog aan het houden was over de negatieve effecten van de Brexit op het bedrijfsleven. Een glimlach is haar natuurlijke gezichtsuitdrukking, maar bij Marr bleek dat te werken als een rode lap op een stier.

Deze affaires zeggen iets over de woede die de 49-jarige opwekt. Dat is gezien haar politieke opvattingen niet vreemd. Ze voerde campagne voor de Brexit, wordt ervan beticht de vrijheid van meningsuiting te beperken en pleit voor een hard immigratiebeleid, compleet met de suggesties om migranten en asielzoekers op te vangen op een eiland in de Atlantische Oceaan. Tot tien jaar geleden was ze voor de doodstraf.

Van politici uit etnische minderheidsgroepen wordt nogal eens stilzwijgend aangenomen dat ze niet rechts kunnen zijn. Iets soortgelijks speelde ten tijde van Thatcher. Van een vrouwelijke premier werd verwacht, of ­gehoopt, dat ze progressief en feministisch zou zijn. Die verwachting kwam niet uit. In plaats daarvan werd ze de meest omstreden premier uit de moderne geschiedenis. Na haar dood werd zelfs ‘Ding-dong! The witch is dead’ gezongen.

Naar verluidt klonk iets soortgelijks op het departement van Ontwikkelingssamenwerking nadat ­Patel er in 2017 als minister was vertrokken. Ze had tijdens een vakantie in Israël, samen met de voorzitter van de Conservative Friends of ­Israel, premier Benjamin Netanyahu en andere politici ontmoet. Deze freelance-diplomatie werd door premier Theresa May niet op prijs gesteld. Terwijl Patel in een vliegtuig uit Oeganda zat, werd ze ontslagen. Half Engeland volgde de flight tracker.

Een halve eeuw eerder waren Patels ouders uit datzelfde Afrikaanse land naar Engeland gekomen, nog voordat dictator Idi Amin alle Aziaten zou deporteren. Priti Sushil Patel werd in Londen geboren, ging naar een openbare meisjesschool en studeerde op ‘gewone’ universiteiten. Geïnspireerd door Thatcher sloot ze zich aan bij de ­Tories. Dankzij David Cameron, die de partij minder wit en mannelijk wilde maken, kreeg ze een veilige kamerzetel, in Essex, hardcore Thatcher-land.

Sinds het aantreden van Boris Johnson als premier zit ze op Binnenlandse Zaken, de zwaarste ministerspost. Als pleitbezorger van law and order ligt ze goed bij de conservatieve achterban, inclusief de ‘nieuwe Conservatieven’ in de oude arbeiderssteden. De Conservatieve coryfee Norman Tebbit heeft ooit gezegd dat Hindoes natuurlijke Tories zijn met hun ondernemingszin, arbeidsethos en familie-gerichtheid. Over haar persoon lopen de meningen uiteen. De een roemt haar charme, de ander vindt haar een bullebak.

Een jaar geleden zei Patel tijdens een debat in het Lagerhuis over Black Lives Matter-protesten dat ze zich niet de les wilde laten lezen door de Labour-oppositie over het aanhoudende racismeprobleem. Patel sprak vervolgens over haar eigen ervaringen, hoe ze op het schoolplein was uitgemaakt voor ‘Paki’, dat ze het advies kreeg de achternaam van haar Engelse echtgenoot te nemen om haar loopbaan te bevorderen en hoeveel pijn het deed als ‘een vette koe’ te worden afgebeeld.

Na het debat schreven 32 Labour-afgevaardigden van etnisch diverse komaf in een open brief dat Patel haar eigen ervaringen ‘heeft gebruikt om anderen het zwijgen op te leggen’ en dat het feit dat ze een persoon van kleur is ‘niet automatisch betekent dat ze een autoriteit op alle vormen van racisme is’. Deze reactie zorgde voor opschudding. In The Spectator schreef voormalig BBC-journalist Samir Shah dat Patel het slachtoffer lijkt te zijn van een nieuw soort discriminatie: Hindoefobie.