Principeakkoord na onrusten Congo: Kabila nog een jaar president
In de Democratische Republiek Congo (DRC) lijkt op de valreep vlak voor Kerstmis een compromis bereikt over verlenging van het presidentschap van de 45-jarige Joseph Kabila. Onder leiding van de Katholieke kerk zijn de president en de oppositie overeengekomen dat de president nog een jaar mag aanblijven. In ruil daarvoor ziet Kabila af van een grondwetswijziging die een derde termijn als president mogelijk zou maken.
Het onverwachte akkoord, waarmee alle betrokken op verzoek van de kerkleiders nog voor de Kerst moeten instemmen, moet een eind maken aan de hevige onlusten die afgelopen week in het land uitbraken nadat de tweede presidentstermijn van Kabila maandagnacht was verstreken zonder dat hij was opgestapt. Bij rellen in de hoofdstad Kinshasa en onder meer Lumbubashi kwamen 40 mensen om het leven en werden 460 protestanten gearresteerd. De rust lijkt nu gekeerd, maar het is de vraag voor hoe lang.
'Uitstel is geen afstel', waarschuwt Catherina Wilson, Congo-deskundige bij de Universiteit Leiden. 'De onvrede over Kabila's hang naar de macht is niet verdwenen, de economische situatie in het land verslechtert met de dag en de gebeurtenissen van afgelopen jaar hebben laten zien dat Kabila zich niet aan zijn eigen constitutie houdt. Met andere woorden: wie zegt dat hij eind volgend jaar wél opstapt?'
Ontgoocheling
President Kabila had maandagnacht moeten aftreden maar heeft dat tot grote onvrede van de bevolking niet gedaan. Eerder dit jaar stelde hij de ingeplande verkiezingen voor november uit, zogenaamd vanwege logistieke en financiële problemen. Dit leidde in september ook al tot hevige protesten die met harde hand werden neergeslagen. De hoop was dat Kabila op 19 december alsnog afstand zou nemen van de macht en een transitieregering zou toelaten waarvan de oppositie zou deel maken.
In het akkoord dat donderdagavond is nu afgesproken dat een vice-premier van de belangrijkste oppositiepartij UDPS zal worden aangesteld. De 84-jarige partijleider Etienne Tshisekedi zelf gaat toezien op de implementatie van het akkoord. Het is nog onduidelijk of de hele oppositie zich achter dit plan schaart. Jean Marc Kabunda, de secretaris generaal van de UDPS, zei vrijdagmiddag tegen persbureau Reuters dat het 'nog geen beklonken deal' was, een andere hooggeplaatste partijgenoot eist harde garanties dat in november 2017 nieuwe verkiezingen worden gehouden.
Volgens Wilson van de Universiteit Leiden zal de medewerking van Tshisekedi aan de verlenging van het presidentschap van Kabila door de bevolking als een soort verraad worden beschouwd. 'Dit is een ongelooflijke ontgoocheling. Het volk telde af tot de 19e december, de datum dat Kabila's termijn afliep en er een machtsvacuüm zou ontstaan. Nu is er geen geloofwaardig leider meer om in dat machtsvacuüm te stappen, waarmee het volk een uitweg is verloren om de frustratie in het land te vertolken.'
Lees ook:
Veiligheidstroepen van de omstreden president Joseph Kabila hebben zeker 26 betogers doodgeschoten in de hoofdstad Kinshasa en andere steden in de Democratische Republiek Congo. Dat zegt een waarnemer van Human Rights Watch. De betogers eisen het vertrek van de president omdat zijn termijn er sinds maandagnacht op zit.
Tikkende tijdbom
Mensenrechtenorganisaties maken zich grote zorgen over de toenemende politieke repressie in Congo. 'Er is hier een hardnekkig patroon van zeer gewelddadig optreden tegen de bevolking en onderdrukking van politieke oppositie', zegt Jose Maria Aranaz, hoofd van de UN Joint Human Rights Office (UNJHRO) vanuit Kinshasha. 'Dat is en blijft zeer zorgwekkend.'
De vrees bestaat dat bij het uitschakelen van de oppositie de vele regionale milities in Congo het recht in eigen hand zullen nemen, waardoor een nieuwe fase van anarchie en burgeroorlog kan uitbreken. In Congo heerste na de val van dictator Mobutu Sese Seko in 1997 een bloedige burgeroorlog die aan 5 miljoen Congolezen het leven heeft gekost.
De afgelopen maanden zijn rivaliserende etnische milities in Congo al vaker met elkaar in de clinch geraakt, vaak over het gebruik van vruchtbaar land. Vrijdag werd bekend dat deze week nog twintig doden zijn gevallen bij aanvallen in Bwalanda, in het noorden van Congo.
Volgens Ida Sawyer van HRW is Congo een tikkende tijdbom. 'Er is zoveel repressie dat we niet eens weten hoe groot het protest onder de bevolking is. Het risico bestaat dat regionale milities die onvrede bespelen en voor eigen gewin inzetten.' Als in Congo de vlam in de pan slaat, is de kans groot dat etnische bevolkingsgroepen uit fragiele buurlanden zich in de strijd mengen.
