Primeur van een boekhouder

We spraken af in de hal van het Warschause Novotel. In zijn grijze pak zag Pekala er een tikkeltje oubollig uit, zoals je dat van een gepensioneerde boekhouder verwacht. Nadat hij zich er van vergewist had dat we niet gevolgd werden, bood hij me in de bar een kop koffie aan.

Volgens Pekala kon men niet voorzichtig genoeg zijn. Sinds zijn ontdekking werd hij voortdurend achtervolgd. Om hem te intimideren lieten zijn vijanden zelfs straaljagers over zijn flat vliegen.

Na een korte kennismaking haalde hij uit een plastic tasje een twintig pagina’s lange oproep aan de Poolse president Lech Kaczynski. ‘Dat het volk op eigen benen moge staan en zijn gebalde vuist moge opsteken naar het systeem van na 1989’, luidde een van de eerste zinnen.

In zijn oproep neemt Pekala het de huidige elite – erfgenamen van de strijd tegen het communisme – kwalijk dat ze in 1989 verzuimd hebben om af te rekenen met de voormalige machthebbers. Hij legt uit hoe de communisten toen met medeweten van hun vroegere vijanden de Poolse staat voor miljarden dollars oplichtten. Voor de gevolgen van dat schandaal moeten de Polen volgens hem tot op de dag van vandaag opdraaien. Omdat de meeste politici boter op hun hoofd hebben, kan de corruptie welig tieren.

In afwachting van de uitroeiing van dit ‘monster’ roept Pekala in zijn protestbrief de president op onmiddellijk ontslag te nemen, en verder

1. het parlement te ontbinden, 2. nieuwe verkiezingen uit te schrijven, 3. het betaalverkeer aan banden te leggen, 4. de beurs te sluiten, 5. politici te verbieden het land te verlaten en, last but not least, 6. de veiligheid van hem en zijn gezin te garanderen.

Ten slotte wordt van de 10 miljoen voormalige leden van de vrije vakbond Solidariteit verwacht dat ze een nieuwe partij oprichten onder de naam: Solidair Polen.

Het was niet de eerste keer dat ik in Polen met een samenzweringstheorie werd geconfronteerd. Oost-Europeanen hebben iets met complotten en Polen zijn op dat gebied geen uitzondering.

Het was ook niet de eerste keer dat ik werd geconfronteerd met bittere commentaren over de manier waarop Polen in 1989 een democratie werd. De beslissing van de nieuwe machthebbers om toen in naam van de lieve vrede de communisten met rust te laten, zet ter rechterzijde van het politieke landschap nog altijd veel kwaad bloed.

En inderdaad, als er toen iemand van de met de transformatie gepaard gaande chaos wist te profiteren, dan waren het wel de voormalige machthebbers. Door hun uitstekende connecties slaagden velen erin zich te verrijken over de ruggen van gewone Polen zoals Pekala, die na een leven hard werken met een mager pensioentje moeten rondkomen. Maar dat die vroeger gemaakte fouten zulke verstrekkende gevolgen zouden hebben, had ik nooit durven vermoeden.

Ik was nog niet van mijn verbazing bekomen, toen Pekala me vroeg om zijn ontdekking aan een breed publiek bekend te maken. Ik was zijn laatste reddingsboei, zei hij. De Poolse pers zat namelijk ook in het complot. ‘Zodra het buitenland van het door mij ontdekte corruptieschandaal op de hoogte is, kan het niet meer in de doofpot gestopt worden.’

Toen hij zag dat ik niet helemaal overtuigd was, speelde hij zijn laatste troef uit: ‘Dat is ook in uw belang. U zal journalist van het jaar worden, of misschien wel meer.’

Ik ben benieuwd.

Jan Hunin