Prikstop AstraZeneca in Nederland voor personen onder zestig na meldingen van ernstige bijwerking

De bijwerking trad zeven tot tien dagen na vaccinatie op, bij vrouwen tussen de 25 en 65 jaar. Dit nieuws was vrijdagmiddag voor het ministerie van Volksgezondheid aanleiding om opnieuw in gesprek te gaan over de vraag of verder gaan met vaccinatie met dit vaccin op dit moment verantwoord is voor alle doelgroepen met het RIVM, het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) en de Gezondheidsraad. Daarop besloot minister Hugo de Jonge (volksgezondheid) dat alle prikafspraken tot 7 april met dit vaccin moesten worden afgezegd bij personen onder de 60 jaar.

‘Ik wil nogmaals benadrukken dat ik dit besluit uit voorzorg neem en dat er nog geen oorzakelijk verband is aangetoond tussen deze meldingen en vaccinatie met het AstraZeneca-vaccin’, zegt minister Hugo de Jonge. Hij wacht het nieuwe oordeel van het geneesmiddelenbewakingscomité PRAC af. ‘Daarom blijven de afspraken vanaf donderdag 8 april vooralsnog in de agenda staan, zodat de impact op de vaccinatieoperatie in het geheel zo klein mogelijk blijft.’

Eerder deden zich in andere Europese landen tot halverwege maart zeker 25 gevallen van deze ernstige bijwerkingen met bloedstollingen voor. Negen van hen overleden. Zo’n 20 miljoen mensen kregen het vaccin de afgelopen maanden toegediend op het Europese vasteland en in het Verenigd Koninkrijk.

Deze meldingen van ernstige bijwerkingen leidden ook in Nederland op 14 maart tot een tijdelijke prikstop met dit vaccin. Tot het Europees Geneesmiddelenagentschap EMA op 18 maart het vaccin na onderzoek beoordeelde als ‘veilig en effectief’. Daarop begon Nederland weer met het toedienen van AstraZeneca.

Maar daarna waren er nieuwe ontwikkelingen. Duitsland besloot deze week opnieuw te stoppen met de toediening van het vaccin voor een bepaalde doelgroep: personen onder de zestig jaar. Dit na een nieuwe reeks meldingen van ernstige bijwerkingen. Op 2,7 miljoen inentingen zijn er in Duitsland tot nog toe 31 verdachte gevallen van veneuze sinustrombose opgetreden kort na de prik. De bijwerking trad 7 tot 10 dagen na vaccinatie op, bij vrouwen tussen de 25 en 65 jaar.

De Franse gezondheidsraad adviseerde na drie ernstige gevallen van bijwerkingen op 1,4 miljoen vaccinaties twee weken geleden al om het vaccin alleen in te zetten bij 55-plussers. Canada volgde afgelopen maandag. Zweden vaccineert alleen 65-plussers met AstraZeneca en IJsland alleen 60-plussers. Tot deze vrijdag zag Nederland in de beslissingen in bijvoorbeeld Duitsland geen aanleiding de koers met AstraZeneca bij te stellen.

Meer informatie

In Nederland waren al eerder drie meldingen bekend na een vaccinatie met AstraZeneca, van de combinatie trombose met een verlaagd aantal bloedplaatjes. Maar op dat moment was onvoldoende duidelijk of er sprake was van hetzelfde beeld als dat in andere landen was gezien, aldus het bijwerkingencentrum. Nu is er meer informatie beschikbaar over deze drie meldingen en zijn er bovendien twee nieuwe meldingen bijgekomen.

Drie patiënten hadden uitgebreide longembolieën. Eén is overleden en één had ook een hersenbloeding. Een andere patiënte had een uitgebreide trombose van de buikaderen. Eén patiënte ontwikkelde een trombose van de slagaders in de benen.

De meldingen lijken vergelijkbaar met andere meldingen in Europa. Net als in andere landen gaat het om een combinatie van uitgebreide vormen van trombose in combinatie met een sterke daling van het aantal bloedplaatjes. Ook traden de klachten op na 7 tot 10 dagen na vaccinatie bij vrouwen jonger dan 60 jaar.

In de periode waarin de klachten optraden zijn grofweg 400 duizend mensen met AstraZeneca gevaccineerd; voornamelijk zorgmedewerkers en 60- tot 65-jarigen. De Nederlandse meldingen zijn doorgestuurd naar de EMA en worden meegenomen in het vervolgonderzoek. Die buigt zich naar verwachting begin volgende week weer over de kwestie. Het EMA oordeelde eerder dat de voordelen van het vaccin – het voorkomt dagelijkse vele ziekenhuisopnames en sterfgevallen in een pandemie die elke dag meer dan duizend levens eist in Europa – vele malen groter dan de mogelijke risico’s.

Hoogst onverstandig om nu een prikstop in te stellen, zegt hoogleraar klinische epidemiologie Frits Rosendaal (LUMC). ‘En niet alleen ik, maar veel epidemiologen en internationale experts in trombose en epidemiologie denken er zo over, inclusief degenen die deze mogelijke bijwerking hebben ontdekt.’

Niet alleen zouden zulke besluiten beter in Europees verband genomen worden dan elk land voor zich; de lidstaten baseren zich tenslotte allen op de oordelen van het Europees Geneesmiddelenagentschap EMA. Ook wijst Rosendaal op het volgens hem wel hele kleine percentage gevaccineerden dat de ernstige bijwerkingen ervaart.

‘Stel dat het risico op deze ernstige bijwerking 1 op de 100 duizend is en dat eenderde van de getroffenen het niet overleeft: dan is het risico op sterfte 1 op de 300 duizend.’ Dat risico is volgens Rosendaal vergelijkbaar met de kans om een ongeluk te krijgen tijdens een rit van 1700 kilometer met de auto of 220 kilometer op de fiets.

Maar anderen, die door de ontwikkelingen twijfelen of ze dit vaccin wel vertrouwen zien het anders. Je zal maar net die ene zijn die die bijwerkingen heeft, is hun argument. ‘Mensen kunnen niet goed kansen inschatten’, vindt Rosendaal. ‘Je stapt toch ook in de auto? En de kans om te overlijden aan deze mogelijke bijwerking is ook vele malen kleiner dan om Covid te krijgen en daaraan te overlijden. Het is bovendien onverstandig om nu tijdelijk te stoppen met vaccineren. Over een week is de situatie niet anders. Als ze mij bellen voor een prik met dat vaccin, ga ik meteen.’