Preek preview

Jeannette van den Boogaard (43) is sinds 2003 predikant van de Protestantse Gemeente in het Friese Berlikum.

'Ik ga het verhaal vertellen van een klein meisje, Engeltsje. Ze wordt op kerst­ochtend wakker en er ligt een dik pak sneeuw. Ze wil koste wat kost naar buiten om de voetsporen van Jezus te zoeken. Hij is vannacht geboren! Haar moeder wil haar tegenhouden, want ze is nog maar zo klein.

'Het verhaal over het meisje ontroert mij. Ze raakt iets dat ik dacht verloren te zijn. Het onbekommerde geloof dat vannacht, kerstnacht, Jezus is geboren, daar gaat mijn preek over. Met Kerst is er dat moment om een nieuw spoor in de sneeuw te zoeken.

'Een grap vind ik ook belangrijk. Voetsporen van Jezus? Hallo, het kindje Jezus. Pasgeboren. In doeken gewikkeld. In een voederbak. Voetsporen? Ik zeg dan dus ook: ik heb niemand in de kerk nog tegen zijn voorhoofd zien tikken. Zo van: dat minske spoort net hielendal.

'In mijn preek verwijs ik naar wat er het afgelopen jaar is gebeurd in het nieuws. Waar vind je de sporen van God tussen de sporen van dreunende laarzen in het Midden-Oosten, van weggespoelde sporen op de Filippijnen en wegrennende voeten op dat plein in Luik? Tussen al die sporen die wij trekken, van hot naar her, van druk naar drukker, van verdienen naar meer verdienen?

'Wat fijn dat we u kunnen begrijpen', hoor ik weleens van mensen die mijn dienst bezoeken. Kerstnacht is vanouds een volksviering waar mensen naartoe komen die gedurende de rest van het jaar minder of niet naar de kerk komen. Met Kerst zit onze dorpskerk vol. Het moet toegankelijk zijn. Daardoor ga ik minder theologisch te werk. Op mijn computer heb ik een mapje met kerstideeën dat ik gedurende het jaar bijhoud. Maar uiteindelijk is het een preek zoals de week ervoor en de week erna. De week voorafgaand aan Kerst zet ik het op papier.'

Ad Albas (60) is bijna 25¿jaar predikant voor de Leidse Binnenstadsgemeente in de protestantse Hooglandse kerk.

'Moeder in nood, dat is het onderwerp van mijn preek dit jaar. Dat is ook het thema van Serious Request, dit jaar in Leiden, een actie van 3FM waarbij geld wordt ingezameld voor projecten van het Rode Kruis. In de eerste plaats gaat mijn preek natuurlijk over Maria, die in barensnood verkeerde onder barre omstandigheden. Maar het gaat ook over moeders uit oorlogsgebieden. In de derde plaats is het een verwijzing naar het kind dat in jezelf geboren wordt.

'Ik heb soms het idee dat mensen van de kerstpreek een soort oudejaarsconference verwachten. Zo'n terugblik op het jaar neigt vaak naar een negatieve boodschap. De economische crisis, daar gaat het al iedere zondag over. Ik maak liever een nieuwjaarsconference. Ik wil licht door de wolken laten schijnen voor het komende jaar. Daarom citeer ik een gedicht van de pas overleden dichter Václav Havel, Weg van de hoop.

'Het thema van mijn kerstpreek leg ik in september al in de week. Mijn ideeën, soms wel tien A4'tjes, bespreek ik met een groep mensen die daarvoor bij elkaar komen. Dit jaar heb ik ook via de website gevraagd: waar vind jij dat het over moet gaan?

Met Kerstnacht is de kerk gevuld met mensen die anders niet komen. Geen probleem als ze enkel voor de gezelligheid of lichtjes komen. Een restauranteigenaar stuurt klanten toch ook niet weg omdat ze geen stamgasten zijn?

'Een verwijzing naar de commissie-Deetman kan niet uitblijven, vind ik. Dat de kerk zo veel macht heeft gehad, daar koppel ik aan dat er voor Maria ook geen veilige plek was.

'Ik wil meegeven dat het tijd voor verbinden is en niet enkel voor je eigen winst. Ik citeer daarom uit Handvest voor Compassie van econoom Herman Wijffels. Ik denk dat ik eindig met een quote van Queen: Thank God It's Christmas.

Ad van Nieuwpoort (44), verbonden aan de Thomaskerk in Amsterdam.

'In mijn preek ga ik terug naar het begin. Genesis 1, In den beginne. Dat is geen standaard kerstevangelie, nee. Het gaat niet zozeer over de schepping van de wereld, maar over het beginsel: wat heeft de mens nodig om mens te zijn? Waar gaat het eigenlijk om? Ik merk om me heen dat mensen daar in deze tijd naar op zoek zijn. Politieke partijen, vakbonden en banken moeten zichzelf opnieuw uitvinden. We moeten terug naar de tekentafel, omdat we het spoor bijster zijn.

'In het scheppingsverhaal staat dat de mens niet geschapen is om op zichzelf te zijn. Hij is een gemeenschapswezen. De mens wordt pas mens in de ontmoeting met een ander. Dat raakt aan vragen in het hier en nu. Ik zie het in de bijbelklasjes die wij hier geven op de Zuid­as. Yuppen vragen zich af: ben ik alleen bezig met mijn eigen plan? Het is de crisis van onze tijd.

'Sinds 1996 schrijf ik kerstpreken. Het is zoeken naar het juiste thema. Je wilt graag origineel zijn en niet met het overbekende kerstverhaal aankomen. Dat denkt iedereen al te kennen. Ook wil ik geen moraliserende dominee zijn. Ik leg het alleen bij de mensen neer. Ik zeg niet: we moeten het volgend jaar anders doen. Kerst is een feest van menswording. Een kerstpreek heeft de functie om het gesloten wereldje waarin je zit open te breken.

'In de Thomaskerk komen naast de vaste kern steeds vaker mensen van buiten. Om ook die mensen te bereiken, merk ik dat ik anders preek dan tien jaar geleden. Niet meer binnenkerkelijk.'

Nico van Rijswijk (48), predikant van de protestantse gemeente Schiermonnikoog.

'Mijn preek? Die heb ik nu nog niet helemaal uitgedacht. Ik wil het over de drie Wijzen uit het Oosten hebben, dat weet ik al wel. En dat heeft tot gevolg dat ik niet het gebruikelijke kerstverhaal van Lucas vertel, want daarin komen de Wijzen niet voor. Het wordt dus Matteüs, daaruit wil ik sowieso een flink stuk lezen.

'De Wijzen zijn op weg gegaan naar iets, naar iemand, naar het kind. De analogie met de mensen die op Kerstavond naar de kerk komen, vind ik wel interessant. Ik wil af van het idee dat het verhaal van die Wijzen een geruststellende baby-scène is.

'De Wijzen gaan onrustig weg bij dat kind. Ze nemen ook een andere weg terug naar huis, een andere weg in het leven. Op deze manier zegt dit verhaal iets over de weg die ieder mens in zijn leven gaat.

'Daar wil ik dus iets mee, maar wat, dat staat me nog niet helemaal helder voor ogen. Ik moet eerst nog een avond goed op die teksten studeren. Ik hoop vanavond of morgenavond. Eerst sla ik meestal dicht, omdat de verwachtingen voor een kerstpreek zo hooggespannen zijn.

'Ik lees de bijbel niet als historisch document, maar omdat ik geïnteresseerd ben wat de evangelisten met hun verhalen willen zeggen. Maar dat kan ik niet te duidelijk laten blijken. Het valt me op dat er mensen zijn, vooral jongeren, die de bijbel vrij letterlijk nemen.

'Anderen doen dat helemaal niet, dat is lastig laveren. Ik wil een diepere betekenislaag in een bijbeltekst aanboren en me laten verrassen door de actualiteit van de tekst, zonder dat ik de poten onder mensen hun geloof vandaan zaag.

'Soms betrek ik de actualiteit in mijn kerstpreek, maar er moet wel een logisch haakje zijn. Ik wil de preek niet vanuit de actualiteit vertellen, maar vanuit het kerstverhaal. Want ik neem toch aan dat mensen daarvoor komen.'

Rienk Lannooy (47), dominee van de protestants christelijke Kloosterkerk in Den Haag.

'Een paar maanden geleden was ik op bezoek bij vrienden die ook in de kerk komen. Hun zoontje liep daar ook rond. Toen hij mij zag, zei hij, 'hallo God,' niet verbaasd ofzo, gewoon als opmerking. Hij associeerde mij, als predikant, met God.

'Op dat moment, een paar maanden geleden, dacht ik: dat is interessant om iets mee te doen in mijn kerstdienst, het goddelijke in de mens. En dan gaat het balletje rollen.

'Ik moet het thema wel een paar maanden van tevoren weten, ook vanwege het koor. De cantor komt op een gegeven moment vragen wat ze moeten zingen.

'Mensen komen naar de kerk omdat ze op zoek zijn naar iets, zoals we in het leven naar van alles op zoek zijn: leiderschap, een uitweg uit de crisis, technologische vooruitgang, zingeving.

'De herders in het kerstverhaal zoeken niets, maar vinden wel het kind, en daarmee hun eigen humaniteit. Een geschenk uit de hemel, eigenlijk.

'Dat zoeken en vinden intrigeert me, daar wil ik iets mee. Maar mijn verhaal is nog niet klaar, het is een nogal ongrijpbaar proces, een preek maken. Maar op zaterdagavond om half elf moet er iets op papier staan.

'In de Kloosterkerk komen veel gelegenheidskerkgangers, altijd, maar met Kerst vooral. Ik wil dus geen theologische verhandeling houden, maar een verhaal waar mensen kunnen instappen, waar ze hun levensjas aan kunnen ophangen.

'Ik probeer mijn woorden zo te kiezen dat ze mensen prikkelen, niet iedereen hoeft het overal mee eens te zijn. Maar ze moeten niet afhaken door de bijbelse taal die er wordt gebruikt. Ik denk dat mensen op Kerstavond naar de kerk komen uit een diep verlangen naar geborgenheid, thuis zijn. Je kunt ook thuis stil zijn en een kaars branden, maar dat is toch anders dan met negenhonderd mensen in een kerk.'

undefined