Posterkoning populariseerde beeldende kunst met betaalbare afbeeldingen

Het leven van Engel Verkerke, dat op 28 juli eindigde, leest als een geschiedenisles. ‘En zijn werk is geschiedschrijving in beeld’, zegt Rien Heijting, een vroegere werknemer van Verkerke.

Leven en werk komen samen in een affiche waarop een non haar borst ontbloot. Daarmee maakt ze een afbeelding zichtbaar van de revolutionair Che Guevara. De affiche is in veelvoud te zien op de tentoonstelling De Grote Versierder, die het Design Museum in Den Bosch tot eind september wijdt aan het imperium dat Verkerke in de vorige eeuw opbouwde.

De posterkoning, zoals hij werd genoemd, was op 11 juni nog aanwezig bij de opening en voelde zich volgens Heijting zeer vereerd. Alsof hij eindelijk officiële erkenning kreeg voor zijn werk. Niemand heeft dan ook zoveel betekend voor de verspreiding van beeldende kunst als Engel Verkerke.

In een video vertelt hij over zijn ontdekking van Che Guevara. Eigenlijk was Verkerke op zoek naar een treffende afbeelding van de Cubaanse communist Fidel Castro, destijds een romantische held. Opeens stuitte hij op de uitdagende kop van Che, een wapenbroeder van Castro. Dat leek Verkerke een nog veel romantischer held.

Revolutionair elan

En zo kon het gebeuren dat een Zuid-Amerikaanse revolutionair aan vier punaises hing in Nederlandse nieuwbouw. Door diezelfde kop vervolgens te projecteren op een blote nonnenborst voegde Verkerke een provocatieve dimensie toe aan de foto van Albert Korda. Het zal hem zelf veel plezier hebben gedaan en hij werd er nog eens miljonair mee ook.

Engel Verkerke, opgegroeid in een gereformeerd arbeidersgezin, raakte zelf ook op jonge leeftijd in de ban van revolutionair elan. Na de Tweede Wereldoorlog werd hij redacteur van De Waarheid, het dagblad van de communistische partij. Maar zijn idealen werden wreed verstoord door de bloedige onderdrukking van een anticommunistische opstand in Hongarije.

Een jaar later al bleek Verkerke meer aanleg te hebben voor de commercie dan voor het communisme. Als vertegenwoordiger in schoolartikelen werd hem vaak gevraagd naar leuke wandversieringen. Het was een gat in de markt dat hij zelf ging vullen. Onder de firmanaam Verkerke Reprodukties verkocht hij zijn eerste wandversiering, een pentekening van een galopperend paard.

In de decennia daarop namen zijn reproducties een hoge vlucht. Hij legde persoonlijk contact met kunstenaars als Appel en Picasso om hun werk te populariseren met betaalbare afbeeldingen. Vervolgens werd de jeugd zijn volgende doelgroep. Dankzij de toegenomen welvaart kregen jongeren een eigen kamer in het ouderlijk huis. Ze hingen die vol met affiches om hun politieke of artistieke voorkeur uit te drukken.

Tijdgeest te snel af zijn

Gevraagd naar zijn werkwijze vertelde Verkerke dat je er niet bent met een goed gevoel voor de tijdgeest. Je moet de tijdgeest te snel af zijn en je moet natuurlijk een portie geluk hebben. In onderhandelingen over de beeldrechten van de popgroep Duran Duran (‘vervelende jongens’) kreeg hij zomaar die van Madonna en George Michael, toen nog onbekende namen, in de schoot geworpen. Verkerke Reprodukties groeide op die manier uit tot een multinational.

Rien Heijting werkte slechts vier jaar voor hem, maar is Engel Verkerke tot op de dag van vandaag toegewijd. ‘Voor ons bleef hij meneer Verkerke, maar iedereen kon altijd bij hem terecht.’ Nog zo’n veelzeggend detail: volgens Heijting heeft Engel Verkerke nooit gedoe gehad over copyrights.