Pontzen

Een nieuw koningschap noodzaakt een vernieuwend, liefst gewaagd staatsieportret.

Wekelijks neemt Bor Beekman, Robert van Gijssel, Hein Janssen, Rutger Pontzen of Wieteke van Zeil stelling in de wereld van film, muziek, theater of beeldende kunst

Het is een verrassend lijstje dat de afgelopen week door het Mondriaan Fonds werd verspreid. De twaalf kunstenaars die in aanmerking komen een staatsieportret van Willem-Alexander te maken. Met veel bekende namen en een enkeling die minder tot de verbeelding spreekt. Opvallende constante: geen van hen (op fotografe Rineke Dijkstra na) heeft de nieuwe koning ooit eerder afgebeeld. Sterker, het lijkt er juist op dat de keuze is gevallen op diegenen die helemaal niets met het genre van de Officiële Portretkunst te maken hebben. Het zijn veelal schilders en tekenaars die de grenzen van het ongewisse, duistere en zelfs het onbetamelijke opzoeken. Niet de usual suspects als het erom gaat een beeltenis van de vorst te maken dat in alle Nederlandse overheidsgebouwen kan worden gehangen. In provinciehuizen en raadzalen en achter de eerbiedwaardige gestalten van de rechterlijke macht.

Zeker, Iris van Dongen heeft veel portretten op haar naam, vooral van zichzelf. Emo Verkerk, de oudste van het stel, is beroemd geworden door zijn afbeeldingen van culturele grootheden als James Joyce, Spinoza, Shakespeare en Picasso. Natasja Kensmil schilderde eerder de Romanovfamilie van tsaar Nicolaas II.

Maar de manier waarop ze dat deden, is verre van de waardigheid die je bij een vorstenportret verwacht. Van Dongen is een duistere gothickunstenares die haar gestalten laat poseren met blote billen en borsten, of gehuld in dunne textieltjes; een kronkelende slang in de handen en een vileine blik in de ogen. Verkerk verknipt zijn kartonnen gezichten en laat ze blozen met scherpe kleuren. Kensmil gaf haar Romanovs het aura van een gezin in ontbinding, de lichamen aangevroten door het zuur van Raspoetin, de Russische gebedsgenezer die het tsarengezin de ondergang in hielp - een gebeurtenis die bij de Oranjes op zijn zachtst gezegd gevoelig ligt.

Niet bepaald het slag kunstenaars voor wie Willem-Alexander gretig en ontspannen zal willen poseren. En dan zijn dit nog de kunstenaars die (buiten Rineke Dijkstra) op grond van hun werk het meest voor de opdracht in aanmerking komen.

Want wat te denken van de overige gegadigden? Zoals Berend Strik, die naam heeft gemaakt met zijn geborduurde foto's van spermaslurpende dames en dansmarietjes in korte rokjes. Femmy Otten die haar liefdesleven in Etruskische bustes met prompte borsten gipst. Of Ina van Zyl, vermaard door haar pasteuze schilderijen van donkere kutjes, blanke penissen, kanten slipjes en afgeknipte teennagels.

Gewaagd kun je de voordracht van deze kunstenaars door het zogenoemde 'expertcomité' wel noemen. Het getuigt ook van de wens het nieuwe koningschap te voorzien van een vernieuwende, meer gewaagde kijk op wat een staatsieportret kan zijn. Waarbij het mooi is meegenomen als het imago van Willem-Alexander een fikse opknapbeurt ondergaat.

Wat zal het comité beslissen? Mijn hoop is gevestigd op de doorslaggevende stem van jurylid Luc Tuymans. Zijn portret van Beatrix, dat pontificaal in het Amsterdamse Stedelijk Museum prijkt, kent geen precedent. Het laat de vorstin in haar nadagen zien. Met camouflageschminck en gerimpelde handen, verdwaald in haar eigen paleis. Tuymans' aanwezigheid binnen de jury van vier moet een garantie zijn dat Willem-Alexander zich op een even nieuwe en gewaagde manier zal laten portretteren. Waarbij het alleen de vraag is: in een kanten slip, met ontbloot onderlijf of in korte broek?

Of zal het toch weer Rineke Dijkstra worden?

undefined