Politieke schade Opstelten was te groot

De incidenten rond Ivo Opstelten begonnen op te tellen. Nog maar een jaar geleden was de liberale bewindsman uitermate populair in eigen kring en genoot hij ook breder aanzien in de Tweede Kamer. In de problemen kwam hij nooit, rijen Kamerleden beten hun tanden stuk op zijn stoïcijnse ik-weet-het-altijd-beter-houding. De gerespecteerde oud-burgemeester wist zich ruim drie jaar tamelijk moeiteloos te handhaven op het Binnenhof.

Het debat over Cees H., nu een jaar geleden, was het begin van de ommekeer. Weer kreeg de Kamercommissie voor Veiligheid en Justitie geen vat op de stelligheid waarmee Opstelten alle ophef over de deal met drugsbaron Cees H. afpelde tot er weinig meer van over leek. Een bedrag van 5 miljoen gulden overgemaakt naar de crimineel? Nee hoor, hoogstens 1,25 miljoen. Dat is 570 duizend euro. Dus waar ging het nou helemaal over? Dát was de toon.

Er was één verschil: dit keer bleef een groot deel van de Tweede Kamer achter met het gevoel dat nog lang niet alle vragen beantwoord waren. Er was immers nog steeds die advocaat van Cees H., die bleef volhouden dat het wél 5 miljoen was.

Opstelten wilde er niets van weten. 'Ik heb niets met de advocaat te maken, maar met de feiten waar het om gaat. Daar gaat het om.' Premier Rutte schaarde zich die week achter zijn minister: 'Bij mij geen spoor van twijfel. Opstelten heeft de juiste informatie naar de Kamer gestuurd.' Herhaalde verzoeken van zowat de voltallige oppositie om dan toch in elk geval het bewijs daarvoor te leveren - in de vorm van een bankafschrift - strandden na vele weken wachten op het antwoord dat er niets meer te vinden was.

Roerig jaar

Daarna werd het een roerig jaar voor Opstelten. Een jaar dat zijn reputatie als 'minister van Bravoure' nogal heeft aangetast. Begin september verliep het Kamerdebat over het anti-jihadstrijdplan ronduit dramatisch voor Opstelten. Zelfs binnen de coalitie werd met ongemak gekeken naar de beelden van de minister die er maar niet in slaagde adequate antwoorden te formuleren op de stroom van kritische vragen van de oppositiepartijen.

Hij liep meermalen vast in zijn eigen redeneringen, verdedigde een voorstel dat hij meteen daarna weer introk en moest opzichtig gesouffleerd worden door zijn ambtenaren. Dat was niet het beeld dat de Kamer wilde zien van de man die verantwoordelijk is voor de nationale veiligheid.

Sindsdien is de twijfel niet meer verbannen van het Binnenhof: heeft Opstelten (71) zijn zaken wel op orde? Soms gaat het over zijn leeftijd, maar vaker nog over zijn stijl: nog steeds de burgemeester die hij altijd was, liefst boven de partijen, een bestuurder op hoofdlijnen. Val hem niet lastig met alle details. Maar dat gebrek aan accurate kennis groeit uit tot een giftig politiek mengsel als hij het combineert met enorme stelligheid. Dat is precies wat hij deed in het debat over Cees H. Hij had moeite alle bedragen op een rijtje te krijgen, maar vroeg de Kamer niettemin uitdrukkelijk hem te volgen. 'Het is ook een kwestie van vertrouwen. (...) Dat zijn de feiten. Daar baseer ik mij op.'

Politieke schade

Nu de beschuldiging van Nieuwsuur lijkt te kloppen en de feiten heel anders zijn, is de politieke schade niet te overzien. Het staat bijna gelijk aan politieke zelfmoord om eerst het vertrouwen van de Tweede Kamer te vragen en dat vervolgens te beschamen. De minister zal nu alles uit de kast moeten halen om een motie van wantrouwen van de voltallige oppositie te ontlopen. Ook Fred Teeven, die de deal met Cees H. sloot en nu beweert dat hij niet meer weet welk bedrag er is overgemaakt, zal zich moeten verantwoorden. Liet hij de minister liegen in commissie?

De PvdA zal, omwille van het voortbestaan van de coalitie, niet de trekker overhalen. Het lot van Opstelten en Teeven is in handen van hun eigen partij. Die staat voor de levensgrote vraag: hoe groot is de kans dat het ooit zo gevierde justitieduo hier nog bovenop komt?