'Politieke partijen sterven langzaam af'

Roel den Dunnen (60) is een vreemde eend in de bijt in het hoogste bestuurlijke college van secretarissen-generaal (SG). De scheidende SG van VROM verdiept zich in taoïsme, astrologie, zen en kabbala en steekt dit niet onder stoelen of banken. Hij is de schrik van de dorknopers.

'Ik ben nogal direct in vergaderingen en sta er graag zonder reserves. Ik merk dat daar erg veel kracht vanuit gaat. Dat ontregelt ministers en ambtenaren. Vroeger durfde ik dat niet zo. Maar joh, ik heb er het geduld niet meer voor.'

Zijn kritiek op de Haagse cultuur is niet mals. Als een van de dertien bestuurlijke mandarijnen aan de toppen van de departementen heeft hij een harde analyse. 'Politieke partijen sterven heel langzaam af. De hoge scholingsgraad en kritische instelling van onze burgers leiden ertoe dat men geen genoegen meer neemt met wat de politieke partijen als antwoord geven. Ze willen rechtstreeks contact met de beslissers, maar dat directe contact is verstopt.'

Den Haag is teveel op zichzelf gericht, vindt Den Dunnen. Soms wordt er modieus geroepen dat de luiken open moeten . 'Maar mijn minister zit drie dagen in de Tweede Kamer. Dan heeft hij er nog vier over, dus hij redt het nog wel, maar de meeste politici zitten gevangen in dit systeem dat zichzelf bezighoudt. Je kunt niets doen of PATS! daar liggen weer hele series schriftelijke Kamervragen.

'De Tweede-Kamerleden proberen heel eerlijk op hun manier de democratie te dienen. Daar is niets vals aan. Maar nu is het vakantie en het regent weer Poppe-vragen. (Poppe is SP-Kamerlid, red.) En GroenLinks ook. Die gaan niet met vakantie hoor, ze gaan maar door. Dan heb je alle schriftelijke vragen voor de vakantie beantwoord en denk je een schone lei te hebben. Maar nee hoor: RRRRRRRT! daar liggen ze weer, die Kamervragen. Alsof ze aan de diarree zijn!'

Precies een jaar geleden schoot de scheidende secretaris-generaal met scherp op de Haagse politiek. Samen met drie andere topambtenaren gaf hij ministers ervan langs: het moest maar eens afgelopen zijn, al die kritiek op de ambtenarij. Volgens de politici waren de affaires rond de Bijlmer, de gifkippen en de mestwetgeving de schuld van die lethargische ambtelijke apparaten. Den Dunnen: 'Eén keer heb ik me laten verleiden iets terug te zeggen. Daar heb ik veel positieve reacties op gehad uit de ambtenarij.

'Vanuit de politiek heb ik bijna niets gehoord, maar daar hebben ze het dan ook bar moeilijk met ambtenaren. Ze zijn er bang voor dat die niet loyaal zijn. Nou, in die negen jaar heb ik nog nooit zo'n toegewijd zwikje mensen ontmoet. Ze doen álles voor de minister, ongeacht z'n kleur.'

Mocht de politiek en de rijksoverheid zich niet veranderen, dan zal de burger wraak nemen, weet Den Dunnen zeker. 'Om het systeem te veranderen heb je een behoorlijke implosie nodig. Als het de kiezer niet meer bevalt, gaat die dat anders regelen. Als het werkelijk fossiel wordt in Den Haag, dan maken ze zelf wat anders. Daar maak ik me nog het minst zorgen over.'

- En die constitutionele monarchie, verdraagt die zich met de nieuwe eeuw?

'We hebben aan Beatrix een klasse-koningin. Ze is intelligent en weet wat ze wil. We zijn daar heel scherp op, houden precies in de gaten wat ze wel en niet mag. Zo'n gedoogmodel is prima. En als de opvolger het uit de hand laat lopen, wat ik niet verwacht, bedenken we gewoon een nieuw systeem.

'Natuurlijk zou het ook met een president werken, zoals in Duitsland. Maar onze koningin informeert ons over haar vakantie opdat de ambtenaren weten wanneer we stukken moeten indienen. Zo onvrij is die mevrouw, aan haar persoon hangt het hele systeem vast. Ze wordt volstrekt vastgepind op wat ze wel en niet mag doen, tot aan de belachelijkste spelletjes op Koninginnedag toe. Ze moet draaien op het scenario dat wij geschreven hebben.'