Polikliniek kindermishandeling sluit plots de deuren: 'Dramatisch dat expertise verloren gaat'

De Forensische Polikliniek Kindermishandeling (FPKM) in Utrecht sluit plotseling haar deuren. De polikliniek maakte rapportages van letsel bij minderjarigen bij een vermoeden van misbruik of mishandeling. Het is 'dramatisch' dat deze expertise verloren gaat, zegt bijzonder hoogleraar forensische geneeskunde Udo Reijnders.

De FPKM is onderdeel van De Forensische Zorgspecialisten, een commerciële zorgaanbieder. Het bestuur vindt de tak kindermishandeling 'onvoldoende' in de organisatie passen. Ook zegt het bestuur dat 'het ontbreken van structurele financiering' reden is de polikliniek te sluiten. Er was nog tot in elk geval eind 2017 subsidie beschikbaar. De sluiting komt daarom op een onverwacht moment.

De polikliniek was de enige aanbieder van dit type onderzoeken die kon worden ingeschakeld als er nog geen aangifte is gedaan. Dit is bijvoorbeeld het geval als een huisarts of leraar een mogelijke mishandeling meldt of wanneer op de eerste hulp wordt vermoed dat een kind op een andere manier aan zijn verwondingen is gekomen dan een val van de trap.

'Top tot teen'-onderzoek

Jaarlijks behandelde de FPKM ruim driehonderd zaken, waarvan ruim de helft bestond uit lichamelijk 'top tot teen'-onderzoek. De vier forensisch artsen reisden indien nodig af naar de locatie van het kind.

Advocaat Richard Korver, die onder anderen de misbruikslachtoffers van Robert M. en hun ouders bijstond, vindt de sluiting zorgelijk. 'Bij de polikliniek kon je 24 uur per dag terecht, ook als advocaat. Neem het voorbeeld van een moeder die vermoedt dat haar kind seksueel is misbruikt. Ze wordt door de politie weggestuurd omdat er te weinig aanwijzingen zijn. Als zij dan bij mij komt, kan ik voorstellen haar kind te laten onderzoeken door de FPKM. Zij zien het kind direct. Je krijgt een bruikbare feitelijke rapportage waarin zij zeggen: we zien geen aanwijzingen voor misbruik. Of juist wel.'

Een 'kwartiermaker' adviseerde juist onlangs het ministerie over verbetering van het systeem van forensisch onderzoek bij kindermishandeling. Volgens dat advies zouden de forensisch specialisten van de FPKM artsen in de regio moeten bijscholen in het herkennen en rapporteren van kindermishandeling. Niet duidelijk is hoe dat verder moet nu de kliniek sluit.

De forensisch artsen van het FPKM mogen van hun bestuur niet met journalisten praten over de sluiting. De reden daarvan is volgens de woordvoerster van De Forensische Zorgspecialisten dat zij 'inhoudelijk niet zo veel toe te voegen hebben'.

Volgens bijzonder hoogleraar forensische geneeskunde Udo Reijnders wreekt zich nu dat dit type onderzoek werd gedaan door een marktpartij die de stekker eruit trekt als het financieel niet genoeg oplevert. 'Beschamend dat een manager dat gewoon beslist. Dit is een onbegrijpelijke, voorbarige actie.'

Wachtlijst

Staatssecretaris Van Rijn (Volksgezondheid) schrijft aan de Tweede Kamer dat de taken van de polikliniek in Utrecht worden overgenomen door het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) als het gaat om strafzaken en het Landelijk Expertise Centrum Kindermishandeling (LECK) bij minder zware zaken en twijfelgevallen.

Reijnders zegt dat dit zeker niet afdoende is. 'Het NFI heeft een maximum aantal cases dat het per jaar behandelt. Daarna kunnen ze geen zaken meer aannemen en kom je op een wachtlijst.'Advocaat Korver heeft ook de ervaring dat het bij het NFI traag gaat. 'Het duurt rustig anderhalf jaar per kind voor er een onderzoeksrapport ligt.'

Het NFI stelt dat er in acute zedenzaken altijd direct een forensisch arts beschikbaar is voor onderzoek. 'Het klopt dat er afspraken zijn over de hoeveelheid zaken we jaarlijks onderzoeken', zegt een woordvoerster. In dit geval zijn dat ongeveer honderd acute cases per jaar. Volgens het NFI bepaalt justitie welke zaken prioriteit hebben. Dat onderzoeksrapporten soms lang op zich laten wachten, komt volgens het NFI niet door een wachtlijst, maar doordat het complexe dossiers zijn.

Kinderarts

Het LECK moet de zaken gaan behandelen die (nog) niet in het strafrecht zijn beland en die bijvoorbeeld gaan over de vraag of een kind bij zijn ouders kan blijven wonen. Het LECK is een samenwerkingsverband van drie kinderziekenhuizen. Daar werken kinderartsen, geen forensisch artsen.

Het verschil is dat een kinderarts behandelt, terwijl een forensisch arts gespecialiseerd is in het vastleggen en interpreteren van letsel. 'Op die beoordeling worden beslissingen gebaseerd in het strafrecht en het al dan niet opleggen van een kinderbeschermingsmaatregel', zegt Wilma Duijst, voorzitter van het Forensisch Medisch Genootschap. 'Je hebt dus rapporten nodig die staan als een huis. Dat zou niet zo kwetsbaar mogen zijn als het nu is.'

De sluiting van de polikliniek komt in een tijd waarin er juist steeds meer aandacht is voor kindermishandeling. 'De ruimte om over dit onderwerp te spreken neemt toe, mede dankzij een heel systeem van meldcodes', zegt hoogleraar Reijnders. 'Maar al die meldingen moeten wel worden opgevolgd.'