Polen wil verdergaand abortusverbod erdoor drukken

In Polen dreigt het parlement abortus bijna helemaal onmogelijk te maken. Het plan is afkomstig van een ultrakatholieke lobbyorganisatie die er 830 duizend handtekeningen voor wist te verzamelen. Zwangere vrouwen bij wie de foetus zichtbare afwijkingen heeft, mogen die straks niet meer weg laten halen, stelt de wetstekst. Het Lagerhuis in Warschau debatteert woensdag over het voorstel.

Nu al behoort Polen in Europa tot de strengste lidstaten. Abortussen zijn in principe verboden, met drie mogelijke uitzonderingen: als het leven van de moeder gevaar loopt, als er sprake is van verkrachting of incest (en de moeder dat kan bewijzen tegenover de politie) of als de foetus afwijkingen vertoont. Die laatste uitzondering – goed voor naar schatting 98 procent van de huidige abortussen – dreigt nu te verdwijnen.

Rituele dans

De bikkelharde strijd rond de baarmoeder heeft in Polen iets van een rituele dans: een vergelijkbaar verbod stond meerdere keren op de parlementaire agenda sinds de rechts-populistische Recht en Rechtvaardigheidspartij (PiS) in 2015 aan de macht kwam. Telkens schoof PiS het plan als een hete aardappel voor zich uit, geschrokken van het enorme protest dat het uitlokte onder vrouwen in – met name – de grote steden.

Onder de huidige lockdown is protesteren echter onmogelijk. Mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch beschuldigt de PiS-regering er daarom van dat ze de huidige crisissituatie misbruikt om controversiële plannen erdoor te jagen. Een ‘laffe manoeuvre’, zo schreven ook 170 Europese parlementsleden (van onder meer D66, PvdA en GroenLinks) in een brandbrief aan hun Poolse collega’s.

Een andere uitleg is er ook: onder de Poolse wet moet een burgerinitiatief als dit binnen zes maanden bediscussieerd worden, geteld vanaf de start van het parlementaire seizoen. Oftewel: vóór half mei. Zoveel manoeuvreerruimte had de PiS-parlementsvoorzitter dus niet.

Missie

De vrouw achter het burgerinitiatief (‘Stop abortus’), Kaja Godek, staat aan het hoofd van een ultrakatholieke stichting. Ze kreeg een kind met het Down-syndroom, en ziet het sindsdien als haar missie om de ‘moord’ op ongeboren kinderen te stoppen – een praktijk die Polen volgens haar ‘onder het peil van nazi-Duitsland’ brengt. Peilingen wijzen uit dat slechts eentiende van de Polen zit te wachten op striktere abortuswetgeving.

Ook een niet-levensvatbaar kindje zou ter wereld moeten komen, zo zei de grijze frontman van PiS, partijleider Jaroslaw Kaczyński (70), ‘zodat het gedoopt kan worden en begraven, en een naam kan krijgen.’ Zijn regering bemoeilijkte de toegang tot de morning after-pil: die is alleen nog te krijgen met een doktersbriefje. De financiering van ivf-behandelingen werd helemaal stopgezet.

Om hun woede zichtbaar te maken, vertraagden Poolse vrouwen dinsdag met toeterende auto's minutenlang het verkeer in Warschau. Uit de raampjes staken paraplu's – sinds het regenachtige protest van vier jaar terug het symbool van de pro-abortusbeweging. Online circuleert de populaire hashtag #PiSOFF.

Abortustoerisme

‘Het is een misverstand te denken dat er straks geen abortussen meer plaats zullen vinden’, reageert Julia Maciocha van vrouwenrechtenorganisatie Feminoteka. ‘Abortussen vinden iedere dag plaats, met of zonder wet. Alleen worden ze straks nog onveiliger voor vrouwen.’ Met name op het platteland is het taboe op abortus levensgroot. Vrouwenrechtenorganisaties staan jonge vrouwen daarom financieel en psychologisch bij. Ze worden geholpen aan een abortus in Duitsland of Slowakije, soms zonder medeweten van hun directe familie. ‘Het abortustoerisme is booming’, aldus het doorgaans goed geïnformeerde radiostation Tok FM.

In het parlement ligt woensdag nog een ander omstreden burgerinitiatief op stapel. Het heet ‘stop pedofilie’, en dreigt seksuele voorlichting strafbaar te maken, omdat die als dekmantel zou fungeren om homoseksualiteit (‘lhbt-ideologie’) te promoten onder minderjarigen. Mocht het Lagerhuis met de plannen instemmen, dan hebben ze nog een lange weg te gaan: de oppositie zal proberen de boel in de senaat te vertragen.