Pijnlijk getroffen reisindustrie rekent op snel terugverende reislust

De huidige situatie bij veel touroperators: de afdeling logistiek haalt met moeite de laatste klanten terug, de afdeling financiën vraagt een uitkering aan voor een deel van het personeel en de afdeling boekingen heeft niks te doen.

Bij cruisereders, luchtvaartmaatschappijen en hotelketens is de situatie even alarmerend. Voor bedrijven zonder financiële buffers dreigt faillissement. The World Tourism and Travel Council (WTTC), een internationale koepelorganisatie van grote bedrijven in de reisindustrie, schat het omzetverlies dit jaar op 25 procent en waarschuwt voor een wereldwijd verlies van vijftig miljoen banen.

Nu is de reisindustrie wel wat klappen gewend. Bij aanslagen, recessies of epidemieën stellen consumenten hun reis uit of een veranderen ze hun bestemming. Zulke effecten zijn altijd plaatselijk en tijdelijk, een dipje in de statistieken. Het aantal reizigers in de wereld stijgt jaarlijks onverminderd door met gemiddeld 7 procent (tot 1,4 miljard in 2019).

Maar covid-19 is een pandemie; omreizen helpt niet, hele continenten sluiten en consumenten geven gehoor aan de oproep thuis te blijven. De wereldeconomie zal dit jaar krimpen. Ondernemers en onderzoekers vragen zich af wanneer een van de grootste bedrijfssectoren ter wereld kan herstarten. En of reizigers, uit schrik, dichter bij huis zullen blijven of wellicht duurzamer gaan reizen.

Geannuleerd

‘We hebben inmiddels vijftigduizend boekingen geannuleerd’, zegt bestuursvoorzitter Steven van der Heijden van Corendon. ‘Deze week gaat dit bedrijf in winterslaap.’ Het goede nieuws is volgens hem dat het gros van de boekingen voor het hoogseizoen al binnen was voordat het virus in maart Nederland bereikte. ‘Daarop maken wij de meeste winst. Als de zomer overeind blijft, valt de schade nog mee.’ Het slechte nieuws is volgens Van der Heijden de verwachte economische krimp in Nederland. ‘Dat vertraagt een herstel na de zomer.’

Andere touroperators zitten nog midden in hun boekingsseizoen. ‘Er komt bijna niks meer binnen’, zegt marketingmanager Patrick van Zijl van Koning Aap. ‘Onze omzet gaat een klap krijgen.’ Directeur Gert Nieuwboer van SNP Natuurreizen schat het inkomstenverlies ergens tussen 20 tot 50 procent. ‘We weten de schade tot nu toe goed te beperken, veel klanten zijn bereid hun reis later uit te voeren.’ Indonesiëspecialist Merapi Tour & Travel vreest 40 procent minder omzet dit jaar. De financiële noodmaatregelen van de overheid bieden volgens de reisondernemers zeker soelaas.

Lector Jeroen Klijs, die de invloed van toerisme op bestemmingen onderzoekt voor hogeschool Breda University, wijst op de plaatselijke gevolgen van de crisis. ‘De hotelmanager en de chef-kok houden hun baan wel, maar veel kamermeisjes en keukenhulpen worden naar huis gestuurd. Ook in landen waar een bijstandsuitkering ontbreekt.’ De WTTC schat het banenverlies in de wereldwijde reisindustrie op een miljoen per dag. ‘Miljoenen families vervallen plots in ellende en schulden.’ De organisatie stelt dat meer overheden hulp moeten bieden aan getroffen ondernemers.

Flexibeler

Volgens Klijs is er wel een lichtpuntje: de toerisme-industrie is volgens hem flexibeler dan andere sectoren en consument vergeten incidenten altijd weer snel. ‘Zodra virologen positief nieuws melden, verwacht ik een razendsnel herstel van de reismarkt.’

Zijn collega aan de Polytechnische Universiteit van Hongkong gaat nog een stap verder. Hoogleraar Bob McKercher onderzocht de gevolgen van de Aziatische sarsepidemie op reisgedrag en meldt desgevraagd per mail: ‘Ik verwacht een tijdelijke dip, gevolgd door een zeer sterk herstel. Toerisme is een basisbehoefte geworden. Dan werkt onthouding als een springveer: als je die diep indrukt, veert hij heel hard terug.’

McKercher houdt er rekening mee dat consumenten na een korte periode van ontbering meer reizen dan ze oorspronkelijk van plan waren. Een reactie die hij vergelijkt met de periodes van overconsumptie en babybooms na een oorlog. De corona-epidemie is veel omvangrijker dan sars, maar de gevolgen voor het consumentengedrag zijn volgens McKercher vergelijkbaar. Na sars, vreesden betrokkenen, zou de reismarkt wel een jaar nodig hebben om te herstellen. Dat bleek minder dan een maand.

Chaotisch

De grote vraag is nu onder reisondernemers: hoe diep en lang wordt de corona-dip? Hoogleraar McKerchner: ‘We gaan een chaotisch jaar tegemoet, waarin zwakke luchtvaartmaatschappijen, familiehotels, restaurants en touroperators failliet gaan.’ Herstel begint volgens de onderzoeker waarschijnlijk in China in mei, gevolgd door Europa in juni of juli en weer later volgen de Verenigde Staten. Lector Klijs wijst op de extra gevolgen van economische krimp. ‘De sector wordt deels afgebroken en veel inkomens worden echt geraakt.’ Dat vertraagt volgens hem herstel en doet consumenten eerst kiezen voor bestemmingen die minder ver weg liggen. ‘Maar het blijft een tijdelijk effect, zij het in dit geval wat dieper en langduriger dan eerder crises.’

Corendon-baas Van der Heijden vreest de economische krimp niet. ‘De praktijk leert dat consumenten dan grote uitgaven als een verbouwing of een nieuwe auto uitstellen, maar niet hun vakantie.’ Het reisgedrag wordt volgens hem wat zuiniger - minder ver, minder luxueus - maar daarin voorziet het reisaanbod. ‘Ik maak me geen zorgen over de continuïteit van de onderneming. Over drie of zes maanden is het virus uitgeraasd en dan wil de consument weer heel graag weg. Onze winst zal lager zijn, maar volgend jaar is er weer een jaar,’

Het reisgedrag, vrezen deskundigen, zal dan weinig afwijken van onze huidige voorkeur voor goedkope zonbestemmingen, toeristische highlights en andere niet-duurzame opties. Ondanks hoopvolle dromen over een post-coronawereld waarin we meer solidariteit zullen tonen, en bewuster zijn van onze plaats op aarde en de kwetsbaarheid van onze planeet.

Kerchner: ‘Helaas, het wordt business as usual.’ Klijs: ‘Voor je weet kunnen we weer over de hoofden lopen in Venetië.’ Ook touroperators verwachten niet dat de vraag naar duurzame reizen toeneemt vanwege corona. Koning Aap: ‘Die dingen staan los van elkaar.’ Corendonbaas Van der Heijden: ‘Eerst die post-coronawereld maar eens zien te halen.’