Pensioenen gaan compleet op de schop

De afgelopen weken regent het opruiende adviezen over het pensioenstelsel. Het grote ambtenarenpensioenfonds ABP meldde zich, de toezichthouder op pensioencommunicatie AFM deed een duit in het zakje en nu is er dan ook een revolutionaire standpuntbepaling van De Nederlandsche Bank (DNB), de grote toezichthouder. De conclusie moet luiden: ons pensioenstelsel wordt de komende tijd grondig verbouwd.

undefined

Dat allerlei pensioenpartijen zich plots aan het discussiefront melden met opruiende praatjes komt door de staatssecretaris van Sociale Zaken, Jetta Klijnsma (PvdA). Zij riep op tot een 'open pensioendialoog' en dat bleek niet aan dovenmansoren gericht. Dezelfde partijen die tot voor kort het Nederlandse stelsel als 'het beste ter wereld' typeerden, doen nu voorstellen voor een complete renovatie.

Laten we De Nederlandsche Bank als voorbeeld nemen. DNB publiceerde haar 'position paper' deze week en veegt in zegge en schrijve acht A4'tjes de vloer aan met het huidige stelsel. De aloude mantra staat nog in afgezwakte vorm in de openingszin: 'Nederland heeft internationaal gezien een goed pensioenstelsel.' Maar het vervolg luidt: 'DNB constateert dat fundamentele veranderingen nodig zijn om de houdbaarheid van het pensioenstelsel op lange termijn te waarborgen.'

DNB noteert vijf kenmerken van een duurzaam pensioenstelsel in de toekomst.

undefined

Een: een duurzaam stelsel 'biedt heldere eigendomsrechten voor deelnemers'. Dat is nu allerminst het geval, zegt DNB. De toezichthouder ziet in het huidige stelsel 'ondoorzichtige en soms moeilijk te rechtvaardigen herverdeling tussen groepen deelnemers'. Daar is geen woord Frans bij. In de toekomst moet duidelijk zijn wat van u is en wat van mij.

Twee: de risico's moeten evenwichtig verdeeld worden tussen generaties. De praktische consequentie hiervan, aldus DNB, is dat de 'doorsneepremie' moet verdwijnen. Deze premie (ongeacht leeftijd betalen alle deelnemers hetzelfde premiepercentage) herverdeelt geld van jong naar oud. DNB typeert deze hoeksteen van het huidige stelsel nu als 'ondoorzichtige en slecht uitlegbare herverdeling'.

Drie: een duurzaam stelsel, zegt DNB, biedt meer maatwerk. Weg met 'one size fits all'. Concreter wil DNB onder meer het pensioensparen aftoppen. Hogere inkomens moeten, als ze dat willen, zelf maar bijsparen.

Vier: een pensioenstelsel dat duurzaam is, draagt bij aan stabiliteit van de economie. Het huidige stelsel 'versterkt conjuncturele bewegingen' en draagt dus bij aan instabiliteit. DNB wil daarom aanpassingen na financiële schokken uitsmeren over meerdere jaren en stelt ook voor de premie-inleg aan te passen aan de stand van de economie, in het bijzonder de rente. Als de rente laag is, zoals nu, zou de premie-inleg laag moeten zijn, waardoor de grotere koopkracht de bestedingen wat ondersteunt, om in tijden van hoogconjunctuur juist hoge premies in te leggen en de bestedingen wat af te knijpen.

Vijf: de moderne arbeidsmarkt vraagt om een 'bredere pensioenplicht'. Niet dat DNB per se alle zzp'ers verplicht in een pensioenregeling wil stoppen maar meer gelijkheid in verplichtstelling heeft als voordeel dat 'de keuze om als werknemer of als zelfstandige aan de slag te gaan minder wordt verstoord.'

undefined

Dit zijn, stuk voor stuk, majeure ingrepen in het huidige pensioenstelsel. Het is een grondige verbouwing met ingrijpende consequenties. De afzender is niet de een of andere columnist, belangenclub of vrijzwevende academicus, maar de toezichthouder zelve. Je zou er, in rustiger tijden, zonder aarzeling de krant mee kunnen openen.

Waar gaat het heen? Dat is dus nog niet precies te zeggen. DNB is een belangrijke maar niet de enige speler in het miljardenspel dat pensioenen heet. Wat wel duidelijk is uit alle 'inbreng' in Klijnsma's dialoog, is dat het huidige stelsel z'n langste tijd heeft gehad.

_{Frank Kalshoven is directeur van De Argumentenfabriek.}

undefined