Payrollbedrijven kunnen miljoenen incasseren aan coronasteun – die daar niet voor is bedoeld

Sinds medio maart trekt het kabinet miljarden uit om bedrijven te steunen die door de coronamaatregelen in problemen zijn gekomen. Die overheidsregelingen zijn bedoeld om bedrijven overeind te houden en de werkgelegenheid te behouden. Zo kunnen ondernemers die voor een periode van drie maanden ten minste 20 procent omzetverlies lijden, via de tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid (NOW), subsidie krijgen om de lonen door te betalen. Hun omzetverlies wordt berekend door de huidige omzet te vergelijken met de gemiddelde kwartaalomzet van 2019.

Payrollbedrijven, die mensen in dienst hebben om ze ‘uit te lenen’ aan andere bedrijven, hadden rond de jaarwisseling al last van omzetverlies. Dat komt door de Wet arbeidsmarkt in balans (Wab), die op 1 januari van kracht is geworden. De Wab schrijft voor dat payrollers dezelfde arbeidsvoorwaarden – zoals loon en pensioen – moeten krijgen als medewerkers die bij het inhurende bedrijf in dienst zijn. Daardoor werd payrollen minder aantrekkelijk.

Omzetverlies

Aparte cijfers voor payrollbedrijven zijn er niet, maar voor de hele uitzendbranche was de omzet in januari al 12 procent lager dan in die periode vorig jaar, blijkt uit cijfers van de Algemene Bond Uitzendondernemingen (ABU). De brancheorganisatie zegt bovendien bij een rondvraag signalen te hebben gekregen dat de Wab meer invloed had op de omzet dan de coronacrisis. Dat omzetverlies konden bedrijven dit voorjaar opvoeren bij de aanvraag voor coronasteun. De hogere, gemiddelde kwartaalomzet uit 2019 geldt immers als vergelijking.

PvdA-Kamerlid Gijs van Dijk is bitter gestemd over de gang van zaken. Hij heeft gehoord over een payrollbedrijf dat op deze manier ruim 20 miljoen euro NOW-steun zou hebben ‘binnengeharkt’. ‘Bedrijven zijn in de coronacrisis met miljarden belastinggeld gesteund om zoveel mogelijk mensen aan het werk te houden. Nu blijkt er een maas in de regeling te zitten waarvan kwaadwillende bedrijven gebruikmaken. Minister Koolmees heeft een moreel appel gedaan om geen misbruik van de regeling te maken. Nu lijkt dat toch te gebeuren, nota bene door bedrijven die we met de Wab hebben aangepakt. Dat raakt het vertrouwen. Ik wil dat de minister zo snel mogelijk actie onderneemt.’

Het creatieve gebruik van de steunregeling staat haaks op de bedoeling ervan. De tegemoetkoming in de loonkosten is voor ‘buitengewone omstandigheden’ die niet tot het normale ondernemersrisico kunnen worden gerekend. Het omzetverlies dat payrollbedrijven lijden door een wetswijziging valt wel onder dat risico.

Laconiek

Toch reageren het ministerie van Sociale Zaken en het UWV, dat de regeling uitvoert, laconiek. In een gezamenlijke reactie schrijven ze: ‘Al is het doel van de regeling om ondernemers te compenseren voor omzetverlies ten gevolge van de coronacrisis, de subsidie wordt ook verstrekt aan ondernemingen die om andere redenen omzetverlies hebben. Dat is dus geen misbruik. Bedrijven hoeven niet aan te tonen wat de oorzaak is van het omzetverlies. Wel heeft de minister bij de start van de regeling een oproep gedaan aan bedrijven om alleen NOW aan te vragen als het echt noodzakelijk is. Bedrijven moeten wel aantonen wat het daadwerkelijke omzetverlies is.’ Volgens branchevereniging ABU is het compenseren van omzetverlies ‘inherent’ aan de regeling. En is het ‘lastig om het omzetverlies door de Wab of corona te scheiden’.

Bij de aankondiging van de miljardenregeling onderkende minister Koolmees al dat die fraudegevoelig is. Om de regeling binnen drie weken te kunnen optuigen, een proces dat normaal anderhalf jaar duurt, werd snelheid boven zorgvuldigheid gesteld. Elke aanvullende voorwaarde zou extra tijd kosten. De aanvragen worden na betaling wel getoetst.

Ontglippen

Het ligt voor de hand dat meer ondernemers daardoor onbedoelde steun kunnen ontvangen. Het CBS noteerde dit najaar het laagste aantal faillissementen in 21 jaar, een teken dat bedrijven die onder normale omstandigheden zouden zijn omgevallen nu profiteren van de coronasteun. Een deel daarvan zal bij de eindafrekening van de NOW door de mand vallen, maar UWV-bestuurder Janet Helder waarschuwde in de Volkskrant dat er ‘vast wat zal ontglippen’.

Voor de NOW-regeling werd tot dusver 12,4 miljard euro uitgetrokken. Op het hoogtepunt waren 140 duizend werkgevers ervan afhankelijk, waaronder zeker 150 als zodanig herkenbare payrollbedrijven die bij elkaar tientallen miljoenen ontvingen. Zo kreeg het Tilburgse Kolibrie Payrolling 17,7 miljoen en Persoonality 9,2 miljoen. Het is uiteraard niet gezegd deze bedrijven zich schuldig hebben gemaakt aan het creatief gebruik.