Patijn oogst waardering als de burgemeester die het gezag herstelt 'Stad is niet verloederd maar vergt onderhoud'

Van onze verslaggevers

Pierre Heijboer

Weert Schenk

AMSTERDAM

In een Engelse kerk is dit voorjaar gebeden voor het welzijn van de burgemeester van Amsterdam, Schelto Patijn. Vrome Britten hadden op hun tv-scherm gezien hoe hij optrad tegen de vertoning van pornografische ansichtkaarten op de stoepen van souvenirwinkels. Zijn actie deed de kerkgangers deugd, en dus werd Gods zegen afgesmeekt over de man die de strijd aanbond met het Amsterdamse Sodom en Gomorra.

Patijn lijkt bezig met een grote schoonmaak. Hij pakt de bordeelhouders aan, roept de oprukkende koffieshops een halt toe, bestrijdt de horeca-overlast, laat graffiti wegpoetsen en stuurt heroéinehoeren het centrum uit.

Er klinkt inmiddels waardering voor Patijn als de burgemeester die het gezag herstelt. Maar zelf wenst hij zich absoluut niet te zien als een man van law and order.

'Geen law and order, zelfs niet een beetje. Ik beschouw mezelf als een huisbaas die een pand betreedt en achterstallig onderhoud constateert. Ik pak zaken aan omdat het nodig is.'

De burgemeester, die twee jaar geleden Ed. van Thijn opvolgde, wil de stad in de volgende eeuw netjes afleveren: 'Amsterdam is niet verloederd maar het vergt, zoals ik al zei, het nodige onderhoud om te voorkomen dat het liberale beleid, waar het stadsbestuur bekend om staat, leidt tot criminaliteit en onoorbare praktijken.'

Hij geeft een voorbeeld: 'Zijn jullie op Koninginnedag nog wel eens in de stad? Er komen minder mensen. Koninginnedag in Amsterdam is volstrekt vercommercialiseerd. Daarom gaan we maatregelen nemen. De kinderen moeten weer hun oude spullen kunnen verkopen. Dat is geen law and order, dat is zorgen dat Koninginnedag leuk blijft.'

Hij is misschien een 'Haagse meneer' maar geen fatsoensrakker, zegt Patijn.

Hij wil grenzen stellen. Tot hier en niet verder. Hij signaleert voor die opstelling brede steun in de stad. 'Men kijkt anders tegen dingen aan dan tien jaar geleden. De burger roept: ''Regering regeer'', ''Burgemeester doe wat'' En ik doe wat mijn hand te doen vindt.'

Zo is hij dezer dagen onder meer druk met het officieel regelen van zaken die, even officieel, nog steeds verboden zijn: het gedoogbeleid voor de prostitutie en de verkoop van soft drugs. De gemeente stuurt deze week aan alle 350 Amsterdamse koffieshophouders een brief waarin staat aan welke voorwaarden ze moeten voldoen om in aanmerking te komen voor een gedoogbeschikking, een soort vestigingsvergunning.

Patijn vindt dat er in sommige delen van de stad te veel koffieshops zijn. In een aantal wordt ook gehandeld in hard drugs, gestolen goederen en wapens. Die bedrijven worden dichtgetimmerd. Er komen geen andere voor in de plaats. De burgemeester weet niet hoeveel er uiteindelijk zullen overblijven. 'Dat maakt me ook niet uit.'

Een soortgelijke brief viel vorig jaar in de bus van 250 bordeelhouders. Vooruitlopend op een wettelijke regeling zullen bordelen worden gedoogd indien ze voldoen aan eisen van veiligheid en hygiëne, geen overlast veroorzaken, en waarborgen bieden voor de prostituees. Seksexploitanten riskeren intrekking van de beschikking als ze vrouwen zonder verblijfsvergunning in dienst hebben of hen een kamer verhuren.

De burgemeester zegt dat alle bordelen de afgelopen maanden herhaaldelijk zijn gecontroleerd. Van de 250 sekshuizen voldeden er in eerste instantie 160 niet aan de beschikkingsvoorwaarden, meestal omdat ze met illegale vrouwen werkten. Binnen twee weken, zo is zijn inschatting, zullen de eerste aanvragen voor een beschikking worden geweigerd, waarna de panden snel kunnen worden gesloten.

De bordeelhouders van hun kant, vinden dat de gemeente hen opzadelt met een verkapt vreemdelingentoezicht. Ze komen in in opstand omdat 70 procent van de in Amsterdam werkende prostituees illegaal in Nederland verblijft.

Patijn veegt hun bezwaren rigoureus van tafel: 'Ze zeggen dat ze de vrouwen niet in dienst hebben. Dat is hetzelfde als de koffieshophouder die zegt niks te maken te hebben met een meneer aan een tafeltje in zijn zaak, die drugs verkoopt. Schei nou toch uit! Zo schijnheilig gaan we niet met elkaar om. Ik vind dat de exploitant verantwoordelijk is voor alles wat er in zijn pand gebeurt.'

Maar, zeggen de seksexploitanten, een hospita hoeft haar huurders toch ook niet te vragen naar hun verblijfsvergunning. Patijn: 'Die vergelijking gaat niet op. De hospita vraagt mij niets. De bordeelhouder vraagt mij een beschikking om zijn bedrijf te mogen uitoefenen. En dat bedrijf wil ik controleren om excessen te voorkomen.'

''Je moet goed bedenken dat het uitgangspunt van de regering is dat illegalen Nederland moeten verlaten. Dan kunnen er toch niet in bepaalde hoeken van de samenleving uitzonderingen zijn? Mogen illegalen niet werken in een kas in het Westland of in de afwaskeuken van een restaurant, en wél in een prostitutiebedrijf?'

Hij onderstreept dat hij met zijn gedoogbeleid uitbuiting en vrouwenhandel wil voorkomen en dat dit geen middel is om de jacht te openen op illegalen. De tegenargumenten van de seksexploitanten storen hem dan ook terdege: 'Als die prostituees nou mensen waren die in het kader van een vrije beslissing leuk en gezellig hun ambacht uitoefenden, viel er misschien iets voor te zeggen. Maar het zijn voornamelijk vrouwen die onder dwang of gedreven door bittere armoede hierheen zijn gekomen. Er zijn onder hen veel uitgebuite vrouwen, die als ze morgen zouden kunnen vertrekken meteen op het vliegtuig stappen. Dat weten de seksexploitanten donders goed.'

Niettemin komt ook uit onverdachte hoek kritiek op Patijns gedoogbeleid. De Stichting Tegen Vrouwenhandel vreest dat de prostituees in een ondergronds circuit terechtkomen. Patijn: 'Ik ken de duizend-en-één voetangels en klemmen die op dit pad liggen. Maar ik denk dat we het moeten proberen. We zullen wel eens een stap terug moeten doen. Nou, dan stellen we het beleid bij. Beginnen en vervolgens niet verslappen, daar gaat het om. Dat is wat ik bedoel met: onderhoud plegen.'