Patentenstrijd om Britse baanfiets: volgens Nederlandse fietsenproducent is ontwerp voorvork gepikt

De Nederlandse Alex Bok schrok zich een hoedje toen zijn Engelse zakenpartner Richard McAinsh hem eind 2019 op kantoor voor het eerst een afbeelding van de olympische baanfiets van Groot-Brittannië liet zien. Op de innovatief ontworpen voorvork van de fiets had hun bedrijf Kú Cycle het patent. ‘Dit was bijna een kopie.’

De patentenstrijd draait om de voorvork van de fiets. Die is een stuk breder dan normaal, zodat fiets en renner nog efficiënter door de lucht snijden. Om dat idee te kunnen vermarkten, vroegen Bok en McAinsh in 2016 patent aan. In 2019 – een paar maanden voor ze de Britse baanfiets zagen – richtten ze vervolgens Kú Cycle op. Een jaar later werd de vork in de Tú TF1-triatlonfiets voor het eerst geïmplementeerd.

Voorvork

Toen de Britse wielerbond in het najaar van 2020 ook een patentaanvraag op de voorvork indiende, kreeg het – vanwege het patent van Bok en McAinsh – nul op het rekest. Volgens de beoordelaar vertoonde het Britse ontwerp een ‘gebrek aan nieuwigheid of inventiviteit’.

Toch rijdt het Britse team in het Izu Velodrome, de olympische wielerbaan nabij Tokio, nu al vier dagen zijn rondjes met de voorvork. Niet zonder succes, bovendien. Met de zogenaamde Lotus x Hope-fiets veroverde Groot-Brittannië al een gouden en twee zilveren medailles, al konden de Britten met hun fiets tegen de Oranjemannen vooralsnog niet op.

Bok, al vijftien jaar werkzaam in de fietsindustrie, stond in 2007 aan de basis van het zeer succesvolle triatlonteam TBB. Op die manier kwam hij in contact met McAinsh, die na een verleden in de Formule 1 zijn kennis over aerodynamica van auto’s naar wielrenfietsen vertaalde. ‘McAinsh had bedacht dat je de wind net als bij een Formule 1-auto om en langs het lichaam van de fietser moet begeleiden. Daarom heeft ons frame een hoge en brede vork. Zo hebben de fiets en de rijder samen een zo laag mogelijke luchtweerstand.’

Arc de Triomphe

Al decennialang, legt Bok uit, probeert de wielerwereld de luchtweerstand van het fietsframe zo veel mogelijk te reduceren. ‘Wij zijn daarvan afgeweken’, zegt Bok. ‘Wij hebben van de voorvork een soort Arc de Triomphe gemaakt.’

Tony Purnell, technisch directeur van de Britse wielerbond, zei in januari tegen wielermagazine Cycling Weekly dat hun fiets, die 2 tot 3 procent sneller is dan eerdere modellen, eveneens het resultaat is van een zoektocht naar een laatste beetje ruimte binnen de richtlijnen waaraan een baanfiets moet voldoen. Alleen binnen de restricties aan de fietsbreedte was nog winst te behalen.

Autofabrikant Lotus, dat vanwege zijn kennis over aerodynamica de productie van de voorvork voor zijn rekening nam, roemt op zijn website de geometrie van de vorken en het stuur. ‘Zorgvuldige uitlijning van afzonderlijke elementen van de fiets en de berijder zorgt ervoor dat de weerstand van de twee samen lager is dan de som van de afzonderlijke delen’, licht de betrokken ontwerper toe. ‘Wat baanwielrennen betreft, zijn mens en machine in perfecte harmonie.’

Juridische stappen

Gevraagd naar een reactie op beschuldiging van patentbreuk verwijst Lotus naar de Britse wielerbond. Een woordvoerder daarvan benadrukt dat het ontwerp voor de fiets al bijna twee jaar in de openbaarheid is. ‘We zijn ervan overtuigd dat het geen inbreuk maakt op patenten.’

Hoewel Bok daar duidelijk anders over denkt, wil hij de strijd om zijn intellectueel eigendom zorgvuldig voeren. De komende weken onderzoeken advocaten van Kú Cycle of de Britten elementen uit het patent volledig hebben overgenomen. ‘Als dat zo is, kan de Britse wielerbond een brief verwachten. ‘Dan zullen zij met een voorstel moeten komen. We willen erkenning voor een stukje technologie dat mijn partner, die nota bene zelf Engels is, ontwikkeld heeft.’

Bok zegt te hebben gewacht met juridische stappen omdat hij eerst wilde zien of de fiets inderdaad op de Olympische Spelen zou worden gebruikt. Daar komt bij dat Hope, de andere fabrikant van de Britse fiets, nu heeft aangekondigd de voorvork ook in een tijdritfiets voor de weg te gaan gebruiken. Daarmee begeeft het merk zich in het vaarwater van Kú Cycle. ‘Verscheidene wielerjournalisten adviseren ons: bescherm jezelf, je hebt zoveel gewerkt en geïnvesteerd. Als je nu niks zegt, lijkt het straks alsof júllie de Britse technologie gekopieerd hebben.’

Overigens is de Kú TF1 volgens Bok nog sneller dan de Lotus x Hope-fiets, omdat de Britten één technologische innovatie niet overgenomen hebben: Kú Cycle heeft de balhoofdbuis, het deel van het frame waar de voorvork doorheen loopt, tussen de armen van de rijder in geplaatst. ‘Alles wat je tussen de armen en hoofd van de renner doet, levert namelijk geen extra luchtweerstand op.’

De winst die dat oplevert, kan een professionele renner met een paar jaar trainen nog niet behalen, zegt Bok. ‘Wij zien verlagingen van de luchtweerstand van tussen de 4 en 12 procent. Op onze fiets rijden mensen met dezelfde hartslag en dezelfde druk op de trappers gemiddeld tussen de 1,5 en 3 kilometer per uur sneller.’