Partij Erdogan verliest meerderheid in Turks parlement
De Vrijheids- en Gerechtigheidspartij (AKP) van de Turkse president Tayyip Erdogan heeft bij de parlementsverkiezingen zondag een gevoelige nederlaag geleden. De partij verloor haar absolute meerderheid in het parlement. Daarmee is vooralsnog een halt toegeroepen aan de pogingen van Erdogan zijn presidentiële bevoegdheden te vergroten.
De grootste klap kreeg de AKP door het buitengewone succes van de Koerdische partij HDP. Die haalde 13 procent van de stemmen, ruim boven de kiesdrempel van 10 procent, en komt met 79 zetels in het 550 zetels tellende parlement. Zou de partij de drempel niet hebben gehaald, dan waren vrijwel al haar zetels naar de AKP gegaan.
Het stembusresultaat betekent voor Erdogan een enorm gezichtsverlies. Vorig jaar gaf hij het premierschap op om president van Turkije te kunnen worden. Dat is een sterk ceremoniële functie, maar hij gokte erop met een grondwetswijziging een presidentieel systeem te kunnen invoeren. Die gok is mislukt.
258 zetels
De AKP maakte in kiezersaanhang een forse tuimeling. De partij kreeg slechts 40,8 procent van de stemmen, goed voor 258 zetels. Bij de parlementsverkiezingen van 2011 haalde de partij 49 procent, de presidentsverkiezingen van augustus werden door Erdogan gewonnen met 52 procent.
Erdogans politieke toekomst is nu ongewis. In zijn megalomane Witte Paleis zit hij vooralsnog met de macht van een lintenknipper. Onduidelijk is hoe een nieuwe regering moet worden gevormd. Commentatoren opperden op de Turkse televisie dat Erdogan de formatieonderhandelingen zal laten mislukken, zodat hij na 45 dagen nieuwe verkiezingen kan uitschrijven. Het is echter ook mogelijk dat de AKP een coalitiepartner gaat zoeken.
De rechts-nationalistische MHP is daarvoor de meest waarschijnlijke kandidaat. In de Turkse pers werd de laatste weken ook gespeculeerd over een deal tussen AKP en HDP. Die zou eruit kunnen bestaan dat de Koerdische partij Erdogans plannen voor een presidentieel systeem steunt, in ruil voor concessies over een mate van Koerdisch zelfbestuur. HDP-leider Selahatin Demirtas sloot gisteravond echter een coalitie met de AKP categorisch uit. Ook is door de uitslag volgens hem 'een eind gekomen' aan Erdogans plannen voor 'een dictatuur'.
Jonge Turken
Een reportage van Rob Vreeken vanuit het Gezipark: twee jaar geleden het centrum van speels protest tegen de autoritaire president Erdogan. Wat is er over van dat rebelse elan? (+)
Demirtas als winnaar
De 43-jarige Demirtas is de grote winnaar van deze verkiezingen. Tegenover de verloren gok van Erdogan staat de gewonnen gok van de charismatische mensenrechtenadvocaat. Voorheen lieten Koerdische kandidaten zich, om de kiesdrempel te omzeilen, als partijloze gedelegeerden in het parlement kiezen. Demirtas besloot alles of niets te spelen en won.
Zijn links-liberale HDP zocht aansluiting bij etnische en religieuze groepen buiten de traditionele Koerdische achterban. De feministische partij had veel vrouwen als kandidaat ingezet. Zelfs homo's en lesbiennes stonden op de lijst. Kennelijk is de HDP erin geslaagd nieuwe aanhang te verwerven onder seculiere en linkse kiezers in de steden in het westen van Turkije.
Ook in het Koerdische zuidoosten behaalde de partij uitzonderlijke scores. Een groot deel van de religieus gezinde Koerden stemde altijd AKP, maar dat was zondag niet het geval. In de zuidoostelijke stad Diyarbakir gingen gisteravond duizenden juichende Koerden de straat op.
