Parijs en Washington botsen in Midden-Oosten

Van onze buitenlandredacteur

Guido Goudsmit

AMSTERDAM

Eén methode wordt reeds in praktijk gebracht. Frankrijk zoekt nauwere samenwerking met de Arabische landen, zoals Chirac in april voor Egyptische studenten verklaarde. Het Westen moest voortaan meer oog hebben voor de oorzaken van de problematiek in het Midden-Oosten en minder accent leggen op symptoombestrijding als maatregelen tegen terreur, zo verklaarden zijn ambtenaren hem nader. De Fransen zouden de sympathie van de Arabieren moeten herwinnen, met wie zij oude koloniale banden onderhouden (de Maghreb, Libanon, Syrië).

En zo geschiedde. Het bewijs voor het welslagen van de Franse politiek ligt voor de hand: de ontwerp-bestandsovereenkomst die eind april een einde maakte aan de Israëlische operatie 'Druiven der Gramschap' in Libanon was grotendeels ontsproten aan het brein van de Franse minister van Buitenlandse Zaken De Charette, hoewel de vruchteloos bemiddelende Amerikaanse minister Christopher anders deed voorkomen.

De Israëlische 'mini-oorlog' in Libanon liep dientengevolge niet alleen uit op een ramp voor oud-premier Peres, maar ook voor de Amerikaanse regering. Door premier Peres kritiekloos te steunen maakte president Clinton zijn naam waar de meest pro-Israëlische Amerikaanse president te zijn sinds Harry Truman in de jaren veertig. Dat de Arabieren tijdens de Libanese crisis bij gebrek aan een andere honest peace broker in de armen van Frankrijk werden gedreven, sprak dan ook voor zich.

Het is een open deur dat Frankrijk in het Midden-Oosten allereerst zijn eigen belangen behartigt. President Chirac geeft het zelfs ruiterlijk toe. 'Iedereen dient er eindelijk van doordrongen te raken dat Frankrijk overal ter wereld zijn belangen en zijn ideeën verdedigt, bovenal in deze regio', zo zei de Franse president maandag tijdens een staatsbezoek aan de Golfstaat Qatar.

De Fransen doen niet geheimzinnig over hun commerciële bedoelingen in het Midden-Oosten, waar net als in de jaren zeventig en tachtig voor miljarden aan wapencontracten kan worden binnengesleept. De Franse wapenindustrie, die tanks van het type Leclerc, Rafale-gevechtsvliegtuigen en radarsystemen in de aanbieding heeft, zit door de bezuinigingen op defensie om klandizie verlegen.

Om het intern bedreigde Saudische koningshuis niet voor het hoofd te stoten, gold het staatsbezoek dat Chirac afgelopen weekeinde aan Saudi-Arabië bracht echter als 'politiek'. Officieel werden er geen zaken gedaan in Saudi-Arabië, dat door het Franse dagblad Libération als 'het laatste eldorado voor wapenhandelaars' werd omschreven. Het hoeft niet te bevreemden dat de Amerikanen, die hun aandeel op de wapenmarkt in het Golfgebied sinds de Golfoorlog hebben uitgebouwd tot 70 procent, zich ongerust maken over de Franse concurrentie.

Dat de politieke wrijving tussen Fransen en Amerikanen over Midden-Oosten-kwesties vooral economisch is bepaald, blijkt ook uit andere dossiers. Waar de Amerikaanse regering jarenlang een gematigde politiek vis à vis de Algerijnse fundamentalisten voorstond, steunde Frankrijk met zijn reusachtige economische belangen in Algerije en zijn angst voor een nieuwe immigrantengolf bij de ineenstorting van het militaire regime de anti-islamistische repressie onvoorwaardelijk. Het Algerije-dossier lijkt evenwel tijdelijk te zijn gesloten.

Elders botsen Parijs en Washington des te heviger. Het gezaghebbende Franse maandblad Le Monde Diplomatique publiceert deze maand een vernietigende kritiek op de Amerikaanse politiek in het Midden-Oosten. 'Sancties zijn in de mode in Washington. Zij nemen de plaats in van buitenlandse politiek', schrijft Alain Gresh. Frankrijk verzet zich tegen de door de Amerikanen bepleite economische blokkade van Iran en doet zijn uiterste best het anti-Iraakse VN-embargo ongedaan te maken. Franse oliemaatschappijen doen zaken in Iran en hebben voorlopige contracten met de Iraakse staat gesloten.

Het belangenconflict tussen de VS en Frankrijk in het Midden-Oosten is hot. Het Amerikaanse Congres bereidt sancties voor tegen Franse (en andere) bedrijven die zaken doen met Iran. Tijdens zijn bezoek aan Saudi-Arabië noemde president Chirac de 'kritische dialoog' tussen Europa en Iran niet voor niets een 'strategische keuze'.

Le Monde Diplomatique wijst op de Amerikaanse hypocrisie; iedereen weet dat het ook de Amerikanen om de Golf-olie te doen is. Het blad citeert uit een brief die de Amerikaanse senator D'Amato, de Republikein achter de sancties tegen Iran, aan de president-directeur van het Franse olieconcern Total heeft gestuurd. 'Het Congres en het Amerikaanse volk kunnen niet werkeloos toezien als bedrijven uit bevriende landen Iran aan de middelen helpen om terrorisme te financieren.' Total neemt deel aan een olie- en gasproject waaruit het Amerikaanse Conoco zich op last van de eigen Amerikaanse regering heeft moeten terugtrekken.