Palestijnen zeggen ‘duizend keer nee’ tegen Trumps langverwachte vredesplan

Waar komt het vredesplan van Trump op neer?

Volgens het plan mag Israël alle Joodse neder­zettingen op de Westelijke Jordaanoever annexeren, evenals de strategisch gelegen Jordaan­vallei. De ­Palestijnen krijgen het ­bestuur over 70 procent van de West­oever, twee keer zoveel als ze nu hebben. De toe­komstige Palestijnse staat wordt ­echter volledig ingekapseld. Ook blijft de Palestijnse soevereiniteit ­beperkt. Israël houdt de militaire ­controle over het gebied. Het vredesplan erkent Jeruzalem als hoofdstad van Israël. De Palestijnen mogen in de periferie van de stad hun eigen hoofdstad vestigen.

De Palestijnen krijgen langs de grens met Egypte een paar stukjes land in de Negevwoestijn ter compensatie voor hun gebiedsverlies. Voor de miljoenen Palestijnse vluchtelingen komt geen ‘recht op terugkeer’ naar gebied dat nu deel is van de staat ­Israël. Zij moeten zich vestigen in de toekomstige Palestijnse staat of ­elders in het Midden-Oosten blijven.

Hoeveel kans heeft het vredesplan?

Heel weinig, te oordelen naar de reacties vanuit het Palestijnse kamp. De Palestijnse president Mahmoud Abbas noemde het plan een ‘klap in het gezicht’ van de Palestijnen. ‘Wij zeggen duizend keer nee tegen de Deal van de Eeuw’, zei hij. De Hamas-beweging, die de macht heeft in de Gazastrook, noemde het plan een ‘samenzwering’ tussen Israël en de VS. Het zwakke punt van het plan is dat Trumps schoonzoon Jared Kushner de Palestijnen helemaal niet betrokken heeft bij het opstellen van het ‘vredespakket’.

Ook Israëlische kranten zetten vraagtekens bij de haalbaarheid van het plan, omdat het van bovenaf wordt opgelegd aan de Palestijnen. Volgens Haaretz verhindert het de vorming van een ‘levensvatbare Palestijnse staat’ en creëert het slechts een ‘verzameling Bantustans’.

Wat is het grootste verschil met voorgaande vredesplannen?

Het cruciale verschil is dat Kushner en Trump alle VN-resoluties over de bezette gebieden overboord werpen en de gangbare opvatting loslaten dat de Joodse nederzettingen volgens het internationaal recht illegaal zijn. Het plan is in plaats daarvan gebaseerd op de feitelijke situatie: er wonen 700 duizend kolonisten op de West­oever (inclusief Oost-Jeruzalem) en Israël zal nooit de militaire controle over het gebied uit handen geven. Verder is er geen sprake meer van ­Jeruzalem als gedeelde hoofdstad voor Israël en de Palestijnse staat.

Trump heeft ook de volgorde omgedraaid: er ligt een kant-en-klaar pakket waarover verder niet veel meer te onderhandelen valt. De Israëlische premier Netanyahu ziet dat als een rechtvaardiging de nederzettingen en de Jordaanvallei al op korte termijn te annexeren. Kortom, het plan gaat hoe dan ook deels door.

Hebben de Palestijnen nog andere opties als ze dit plan afwijzen?

Niet echt. Sinds het mislukken van het Camp David-vredesoverleg tussen de Israëlische premier Ehud Barak en de Palestijnse president Yasser Arafat in 2000 zijn de Palestijnen er alleen maar op achteruitgegaan. Arafat wees toen een aanbod van Barak af. Achteraf gezien was dat het gunstigste akkoord dat de Palestijnen ooit hadden kunnen sluiten.

De Palestijnen dachten dat de tijd in hun voordeel zou werken, maar dat bleek niet het geval. Het aantal Joodse nederzettingen op de Westoever is alleen maar toegenomen. De ­Palestijnen ondergroeven hun onderhandelingspositie ook doordat het tot een breuk kwam tussen president Abbas en de Hamas-beweging. Door de Arabische Lente is het Palestijns-­Israëlische conflict ook steeds meer op de achtergrond geraakt.

De Palestijnen kunnen nu niet veel meer doen dan wachten tot er een nieuwe Amerikaanse president komt die meer sympathie heeft voor hun aspiraties. Abbas dreigde ook met het opheffen van de Palestijnse Autoriteit. Dat zou betekenen dat Israël als bezettingsmacht weer de volledige verantwoordelijkheid voor het ­bestuur over het gebied krijgt. Het wegvallen van de geldstroom die via de Palestijnse Autoriteit loopt, kan tot onrust onder de bevolking leiden. Dat kan Hamas en voorstanders van gewelddadig verzet in de kaart spelen. Zeker als Netanyahu alle nederzettingen en de Jordaan-vallei annexeert ontstaat er een explosieve situatie.

Is het plan eigenlijk vooral een verkiezingsstunt van Trump en Netanyahu?

De naderende verkiezingen in Israël en de VS zullen ongetwijfeld een rol hebben gespeeld bij de beslissing het plan nu te presenteren. President Trump heeft de steun van de evange­lische christenen nodig voor zijn herverkiezing. Zij zijn uitgelaten over het pro-Israëlische vredespakket. Ook voor Netanyahu kan het gunstig uitpakken. Zijn plannen de nederzettingen te annexeren leveren mogelijk extra stemmen van Joodse kolonisten op.