Pagina's vol computerjargon

We willen het wel eens hebben over een harde schijf in plaats van een hard disk, over een communicatiepoort (comport), over wachtwoord (password) en over datum (date), maar dat zijn van die platte een-op-een-vertalingen dat je nauwelijks kunt spreken van een Nederlandse term, laat staan dat hij mooi is.

Kortom, we moeten leren leven met het Amerikaans-Engelse computerjargon. In feite is dat al diep in de Nederlandse taal doorgedrongen. Niemand kijkt meer op van woorden als floppydrive, dbase, monitor en reset. In betrekkelijk korte tijd heeft het taalgebruik in Nederland er ongemerkt heel wat termen bij gekregen. Afgaand op een onlangs verschenen woordenboek over computerjargon zijn er ruim vijfhonderd pagina's mee te vullen.

Hein van Steenis is schrijver van Woordenboek informatica, een pil met naar schatting zesduizend woorden die allemaal iets met informatica van doen hebben. Van Steenis schat zelf dat hij er al met al een halfjaar mee bezig is geweest, maar vermoedelijk is dat veel meer geweest. Hij heeft niet alleen een lijst met woorden gemaakt, maar ook de verklaring erbij gezocht. Verder moest hij feiten controleren op juistheid, elke verwijzing naar een ander woord in het boek is van een speciaal teken voorzien, de manier waarop de woorden uitgesproken moeten worden, is vaak vermeld en het controleren op typefouten moest handmatig gebeuren omdat een spelling-checker niet tegelijk Nederlandse en Engels-Amerikaanse termen kan controleren.

Van Steenis heeft deze ogenschijnlijk vervelende klus goed geklaard. Weliswaar heeft hij ook Nederlandse termen gevonden voor wat in feite Engels is, maar die lijst doet hier en daar nogal gedwongen aan. Zo wordt 'low profile' vertaald als 'U gedeisd houden' en 'software' wordt 'programmatuur'. De kracht van het boek ligt veel meer in de duidelijke uitleg. Immers, het gebruik van een Engelse term voor een onderdeel van informatica wil nog niet zeggen dat de inhoud van het begrip de lezer goed voor ogen staat. Steenis heeft kans gezien een praktisch naslagwerk te schrijven met termen waarvan de betekenis alleen met moeite elders te vinden is.

Een paar willekeurige voorbeelden. Stel je hebt voor een scriptie of een artikel wat gegevens nodig over het bedrijf Hewlett-Packard. Tien tegen een dat die gegevens niet terug te vinden zijn in je eigen archiefje. Een telefoontje naar HP lijkt niet echt praktisch. In het 'woordenboek' van Steenis kun je onder de letters HP aantreffen: dat die letters staan voor Hewlett-Packard, gespeld met dubbel t en een d als laatste letter; dat het bedrijf in 1939 is opgericht door W. Hewlett en D. Packard en dat het startkapitaal 600 dollar bedroeg. Hewlett was de uitvinder van het stel en Packard het financiële brein achter het bedrijf, dat nu een miljardenomzet heeft.

Typisch des woordenboeks is het verwijzen in een uitleg naar andere woorden in het boek. De uitleg van de term Xmodem bijvoorbeeld staat er bol van. Xmodem is 'een veel gebruikt maar primitief protocol voor bestandsoverdracht in stukken van 128 byte + CRC via een modem; verifieert onder meer de juiste overdracht van gegevens; is oorspronkelijk in 1977 ontwikkeld door W. Christensen voor CP/M'. In dit stukje wordt verwezen naar: byte, CRC, modem, CP/M, Kermit, spoofing, Ymodem en Zmodem, die allemaal in het woordenboek voorkomen.

Het zou handig zijn als Van Steenis een manier vindt om zijn boek ook in elektronische vorm uit te geven, bijvoorbeeld als een file op een floppy die bij het boek gevoegd is. Zo zou het zoeken op woorden en verwante termen eenvoudiger worden. 'Daarnaar zijn we inderdaad aan het kijken. Nu staat achter elk woord in het boek waarnaar verwezen wordt, een speciaal teken. Op een cd-rom zou dat teken als hypertext kunnen werken.' (Hypertext: 'aanduiding van voorzieningen om tekstonderdelen (text) te koppelen, bijvoorbeeld door middel van HTML in World Wide Web.')

Van Steenis heeft 27 jaar bij IBM gewerkt (mainframe) en schrijft sinds zeven jaar over computers en aanverwante zaken. Het ruwe materiaal voor zijn boek is in de loop der jaren verzameld. Veel haalt hij weg bij congressen en tentoonstellingen als Efficiencybeurs en LAN-beurs. Daar ook pikt hij de goede uitspraak op van de termen. Hij gebruikt geen geavanceerd databaseprogramma om zijn teksten terug te kunnen vinden in zijn pc, maar heeft van het hele boek een uitgebreide WP-file gemaakt. (WP: 'WordPerfect, populaire tekstverwerker van de WordPerfect Corporation; is uitgebreid met diverse andere kantoorwerkzaamheden. Het bedrijf is in 1994 overgenomen door Novell.')

Hoe nodig dit soort boeken is, moge blijken uit de volgende zin. Hij komt uit een willekeurig gekozen advertentie in een Nederlands vakblad. Je zou het niet zeggen, maar de advertentie prijst apparatuur aan die fouten zoekt tijdens het verzenden van gegevens via netwerken. Wie die zin na één keer lezen begrijpt, heeft niets aan het boek van Van Steenis. De rest krijgt de kriebels en vraagt dit woordenboek voor vaderdag. 'Handmodel patroongenerator en errordetector. Auto setup, framed en unframed 2.048 kbits/s, CAS signalering, CRC, Nx64 kbit/s, audio. Geheugens voor opslag van resultaten en histogrammen. Hoge resolutie LCD display. Meet frequentie, niveaus en looptijd (propagation delay). RS-232 interface voor remote control, modem of printer.'

Gerard Geradts

H. van Steenis: Woordenboek informatica

Sybex Uitgeverij; ¿ 49,-

ISBN 90 5160 725 3