Ouderwetse ballonnen in een hightech-wereld? Vier vragen over de Chinese spionageballon

Hoe weten we dat de ballon van China is?

Dat zei de Amerikaanse regering vanaf het begin. ‘Wij zijn ervan overtuigd dat deze ballon van de Volksrepubliek China is’, aldus een hoge Pentagon-functionaris donderdag op een briefing. ‘Daar hebben wij geen enkele twijfel over. Deze analyse wordt ook gedeeld door de inlichtingendiensten.’ Hij wilde echter niet zeggen hoe de VS tot deze conclusie zijn gekomen. Op vrijdag gaf Beijing plotseling toe dat het inderdaad een Chinese ballon was. Het zou een civiele ballon zijn die uit koers was geraakt, beweert Beijing.

De VS hielden de ballon, die volgens een militaire deskundige drie bussen groot is, in de gaten toen het vanuit de Aleoeten-eilandengroep bij Alaska richting Canada vloog. Via het westen van Canada vloog de ballon het Amerikaanse luchtruim binnen. Grote consternatie brak uit, van het militair commando Northern Command dat de VS moet verdedigen tot in Washington, toen de ballon woensdag boven Montana opdook. In deze westelijke staat bevinden zich in ondergrondse silo’s 150 van Amerika’s 450 nucleaire Minuteman III-langeafstandsraketten.

De Amerikaanse meteoroloog Dan Satterfield gebruikte alle informatie over de vliegroute van de ballon en meteorologische gegevens en kwam met een rekenmodel tot maar één conclusie waar de ballon was opgestegen. ‘Yup, Centraal-China’, twitterde Satterfield.

Is het bijzonder dat ballonnen worden gebruikt voor spionagemissies?

Al van oudsher worden ballonnen door legers ingezet om de vijand in de gaten te houden. Ook voor aanvallen. Zo stuurden de Japanners tijdens de Tweede Wereldoorlog duizenden ballonnen voorzien van explosieven richting de Amerikaanse westkust. Doel van operatie Fugo was enorme bosbranden te veroorzaken om de Amerikanen te ontregelen. Daarna, tijdens de Koude Oorlog, experimenteerden de VS en de Sovjet-Unie met ballonnen voor verkenningen.

Het grote voordeel van ballonnen is dat ze een eenvoudiger en goedkoper verkennings- en spionagewapen zijn, zeker in vergelijking met satellieten. De Chinese ballon boven Montana laat zien dat Beijing een militaire rol heeft bedacht voor ballonnen. De afgelopen jaren waren er al berichten dat soortgelijke ballonnen in diverse Aziatische landen waren gezien. Volgens de VS is het ook niet de eerste keer dat een Chinese spionageballon in het Amerikaanse luchtruim wordt ontdekt. De afgelopen jaren zou ‘een handvol’ ballonnen zijn ontdekt. Zij verdwenen echter snel.

Ook het Amerikaanse leger bekijkt of het ballonnen kan inzetten, zelfs voor gevechtsmissies. Zo werd twee jaar geleden bekend dat de landmacht onderzocht of op tientallen kilometers hoogte een netwerk van ballonnen kon worden opgezet boven vijandelijk gebied. Deze zouden vervolgens zwermen drones moeten lanceren. Voorwaarde is wel dat de ballonnen lange tijd moeten kunnen rondhangen boven een gebied. Het Amerikaanse bedrijf Raven Aeorostar vestigde in 2020 een record: hun Thunderhead-ballon wist 59 dagen stil te staan boven een gebied.

Hoe gevaarlijk is de Chinese spionageballon boven de VS?

Het Pentagon maakt zich daar niet zo druk over. ‘Het levert geen aanzienlijke toegevoegde waarde bovenop wat China kan verzamelen via satellieten’, aldus een militaire functionaris over de ballon. Omdat deze ballon, in vergelijking met de andere die eerder werden ontdekt, langer rondhangt heeft het leger voor de zekerheid extra veiligheidsmaatregelen genomen.

Behalve de luchtmachtbasis Malmstrom in Montana, dreigt de ballon ook boven de basis Minot te verschijnen als het zich naar het oosten verplaatst. Ook op deze luchtmachtbasis in North Dakota bevinden zich de Minuteman-raketten die complete steden in Rusland en China kunnen wegvagen.

Waarom vernietigt de Amerikaanse luchtmacht de ballon niet?

De legerleiding is bang dat er slachtoffers zullen vallen op de grond door de brokstukken. Het risico is klein dat dit zal gebeuren, geeft het Pentagon toe. ‘Maar het is niet de moeite waard om dit risico te nemen’, aldus een Pentagon-functionaris. President Joe Biden heeft dit advies overgenomen.

Het gevolg is dat het Witte Huis wordt verweten te slap te zijn, onder andere door de Republikeinen. ‘Laten we een spionageballon naar China sturen’, was een boze reactie op Twitter. ‘Kijken hoe lang het dan in de lucht blijft.’ Ook wordt de regering verweten de nationale veiligheid in gevaar te hebben gebracht. ‘Biden moet antwoord geven op de vraag waarom hij het Amerikaanse luchtruim niet veilig wist te stellen’, twitterde de Republikeinse senator Tom Cotton.

Vrijdagmiddag koos de Amerikaanse regering ervoor om toch een signaal af te geven. Luttele uren voordat buitenlandminister Blinken het vliegtuig naar Beijing wilde pakken, stelde hij zijn bezoek uit. De langverwachte ontmoeting met Chinese hoogwaardigheidsbekleders was juist bedoeld om enige ontspanning te brengen in de moeizame relatie tussen de twee landen, die onder meer twisten over Taiwan, mensenrechten en handelsgeschillen.