Oud-leiders buigen zich in alle rust over wereldproblemen

Van onze verslaggever

Theo Klein

NOORDWIJK

Clintons democratische voorganger Jimmy Carter fietste met vrouw en kleinzoon langs het strand. Oud-bondskanselier Helmut Schmidt vleide zich in een comfortabele fauteuil en de vorig jaar gevallen Spaanse premier Felipe Gonzalez beende door de lobby. Vier dagen lang vergadert de InterAction Council in Noordwijk.

Deze exclusieve club is uitsluitend toegankelijk voor oud-staatshoofden of ex-regeringsleiders. En dan alleen nog voor gewezen leiders van hoog democratisch gehalte. Eén per land. Op de ledenlijst staan onder meer de ex-politici Lord Callaghan (Groot-Brittannië), Kenneth Kaunda (Zambia), Pierre Trudeau (Canada), Shimon Peres (Israël), Michail Gorbatsjov (Rusland), Kiichi Miyazawa (Japan) en Valéry Giscard d'Estaing (Frankrijk). Voorzitter van deze hooggekwalificeerde denktank is Dries van Agt, premier van 1977 tot 1982.

'Dit is een organisatie zonder regels of statuten. Wij handelen naar gewoonte', zei Schmidt zondag op de openbare openingszitting. Premier Wim Kok was uitgenodigd voor een welkomstwoordje. Daarna trok het gezelschap zich terug, om zich achter gesloten deuren over de prolemen van de wereld te buigen. Woensdag publiceert de superclub zijn slotverklaring.

Van Agt: 'Daar wordt nog wel over onderhandeld. Want er blijven grote verschillen bestaan tussen een Rus, een Chinees of een Amerikaan. Maar het gaat gemoedelijker dan op bijeenkomsten van politici die nog verantwoordelijkheid dragen.'

Carter is deze week voor het eerst present. Tot vorig jaar nam Gerald Ford de Amerikaanse plek in. 'Ik denk hier nog iets te kunnen leren. Het is aantrekkelijk om met zoveel ervaren oud-politici zonder beperkingen vooraf te kunnen praten', zei Carter. Hij wendt zijn invloed onder meer aan voor de Carter Foundation, een ontwikkelingsorganisatie gericht op Afrika.

De oud-president van de VS was gisteren het stralende middelpunt van de bijeenkomst, maar de imposante drijfveer achter deze sjieke herenlub (er zijn twee vrouwen lid) is sinds de oprichting in 1982 Helmut Schmit. Vooral hij stimuleert dat oud-politici hun kennis en ervaring te gebruiken om nieuw licht te werpen op taaie kwesties, zoals Joegoslavië, de wereldwijde ontbossing, globalisering van de economie, de Koreaanse kwestie of de ontwikkeling van Afrika.

De discussies in Noordwijk spitsen zich toe op de vraag: is de economische globalisering een zegen of een vloek? Schmidt leidt een debat over een 'universele declaratie van plichten van de mens', die de tegenhanger van de universele verklaring van rechten van de mens zou moeten worden.

Schmidt: 'Die VN-declaratie bestaat bijna vijftig jaar. Vooral in het Westen wordt die gebruikt om rechten te eisen, zonder op de plichten te letten. Die moeten in een parallelle verklaring komen.'

Hij denkt vooral aan sociale plichten ten opzichte van de gemeenschap en de familie. Westerlingen zouden volgens de oud-kanselier veel kunnen leren van de manier waarop Aziaten daarmee omgaan. Schmidt haalde gisteren uit naar de westerse staten die volgens hem het belang van vooral de spectaculaire economische ontwikkelingen in China onderschatten.

De InterAction Council wordt gefinancierd door een groot aantal landen, (VN-)organisaties en fondsen als de Ford Foundation en de Rockefeller Foundation. De club claimt in de loop der tijd belangrijke ontwikkelingen in de wereld te hebben beïnvloed.

Voorzitter Van Agt relativeert: 'Over onze invloed verschillen de meningen. Als nuchtere Hollander wil ik die niet overdrijven.' En schertsend: 'Het enige waar wij het altijd roerend over eens zijn, is dat de wereld beter af was toen wij regeerden.'