Oud brood geeft Rotterdam energie

Door de hele stad hebben initiatiefrijke Rotterdammers broodbakken neergezet om oud brood te verzamelen en het om te zetten in groene energie. De gemeente is zo enthousiast dat ze het project heeft overgenomen.

Op het eerste oog lijken het gewone vuilnisbakken. Wie beter kijkt, ziet dat er alleen oud brood in mag, zonder plastic zak. Er staan twee van deze broodbakken op het pleintje van speeltuin De Klimroos in het Rotterdamse stadsdeel Feijenoord. Het brood wordt ingezameld en verwerkt tot biogas, dat weer gebruikt wordt voor het opwekken van groene energie.

Het binnenhof zit een beetje verstopt, het is een rustige en groene plek. ‘Je komt dankzij het project op de mooiste plekken van Rotterdam’, zegt Paula Zwitser, een van de initiatiefneemsters van de broodbakken. Drie jaar geleden begon zij met twee anderen de stichting BroodNodig (inmiddels MetdeStad). Sindsdien zijn er 130 broodbakken op 85 locaties door de stad opgedoken, die een duurzame oplossing moeten bieden voor brood dat in de vuilnisbak of op straat eindigt. Het brood wordt in elektrische voertuigen opgehaald en daarna verwerkt door projectpartner GroenCollect.

De gemiddelde Nederlander gooit jaarlijks 41 kilo eetbaar voedsel weg, volgens een onderzoek van het Voedingscentrum uit 2016. Daarvan is 22 procent brood. Een paar rekensommen verder komt dit neer op 436 duizend kilo brood per dag, meldt het centrum. En dit zijn slechts de consumenten: horeca en detailhandel zijn niet meegenomen in het onderzoek.

Zwitser, een kleurrijke verschijning, heeft een drukke week achter de rug. De stichting heeft het project overgedragen aan de gemeente Rotterdam. ‘Onze droom wordt nu gemeente­beleid.’ Vermoeid lijkt ze nauwelijks. Hoe meer ze over het project en het werk in de Rotterdamse wijken vertelt, des te enthousiaster ze wordt.

In een van de broodbakken bij De Klimroos ligt een klein laagje brood. Zonder plastic zak, merkt Zwitser tevreden op. Is dat weleens anders? ‘Soms heeft het tijd nodig. Je kunt niet zomaar een bak neerzetten en verwachten dat het goed gaat. In het begin moet je veel energie steken in het praten met mensen en vertellen waar de broodbakken voor zijn.’ Dit is van begin af aan de kern van het project geweest: het gesprek aangaan met de bewoners. ‘Niet van bovenaf. Ik organiseer geen voorlichtingsavondjes.’ De stichting werkt samen met buurthuizen, moskeeën, speeltuinen en andere lokale instanties.

Bewustwording

Bewoners wordt gevraagd of ze een broodbak willen adopteren. Ayse Ören, die speeltuin De Klimroos coördineert: ‘Boris van BroodNodig kwam langs om te vertellen over de broodbakken. Daarna hebben we overlegd en besloten dat het een goed idee was.’ Ören en de vrijwilligers van het speelplein letten erop dat het afval goed gescheiden wordt. Op het raam van het gebouwtje hangen posters waarop in het Nederlands en in het Turks staat dat je het brood van plastic moet scheiden. Volgens Ören gaat dat steeds beter. Het gaat om bewustwording, maar ook om vertrouwen, voegt Zwitser daaraan toe. ‘In het begin waren mensen bang dat het brood weggegooid zou worden. Maar als je vertelt dat het gerecycled wordt, krijg je de mensen mee.’

Ören: ‘In de Turkse en Marokkaanse cultuur mag je geen brood weggooien.’ Daardoor komt het vaak op straat terecht, bijvoorbeeld als voer voor duiven of eenden. Officieel mag dat niet, omdat voedselresten ongedierte kunnen aantrekken. Bovendien is brood slecht voor vogels, omdat het bovenmatig veel zout bevat. ‘Wanneer een handhaver daar iets van zegt, is het geen leuk gesprek’, zegt Zwitser, ‘dan zeg je: dit mag niet. Wij benaderen het anders. We willen immers allebei het brood niet zomaar weggooien.’ En dat werkt verbindend. Bovendien zijn islamitische voorschriften over voedselverspilling niet de enige beweegreden. Sommige bewoners vinden het belangrijk om te recyclen en proberen iets aan duurzaamheid te doen, anderen ondervonden veel last van de muizen en ratten die op de broodresten afkwamen.

De aanpak werpt zijn vruchten af. In drie jaar is er 125 duizend kilo oud brood verzameld. Dit is genoeg om tweeduizend ledlampen een jaar te laten branden, of vijftig huishoudens van gas te voorzien. De gemeente gaat het project voortzetten met wijkconciërges, die nauw contact met de buurt onderhouden.

Veel verbeterd

De broodbakken, die door heel Rotterdam staan (‘iedere bak is anders’), zijn goed vertegenwoordigd in dit stuk van Feijenoord. Op het Oleanderplein zijn er een paar en na tien minuten lopen ben je bij de botanische tuin aan het Afrikaanderplein, waar twee keer per week markt is. Hier staan er drie. De bakken worden twee keer per week geleegd. De botanische tuin ligt in de schaduw van de Kocatepe-moskee, waar ook al broodbakken staan. In de tuin zegt beheerder Arie van der Hoeve (72): ‘Het lag hier helemaal vol met brood, het grasveld ook. Sinds die bakken er staan is er veel verbeterd.’

Dit is een een goede manier om de inwoners van de wijk in contact te brengen met duurzaamheid, zegt Zwitser. Leeft het thema hier ? ‘Iedereen is bezig met de vraag: wat voor wereld laten we onze kinderen na.’ Idealiter zou er helemaal geen brood meer worden weggegooid, maar: ‘Ik zie het als een transitiefase. Je merkt dat mensen zich meer bewust worden van voedselverspilling.’

Bloemhof en de Afrikaanderwijk zijn buurten die zelden positief in het nieuws komen. ‘Er zijn hier veel problemen’, zegt Zwitser, ‘maar dit brengt buurtbewoners dichter bij elkaar.’ Nu de gemeente Rotterdam het project overneemt, gaan Zwitser en de anderen uit de stichting verder met nieuwe initiatieven. ‘Dit smaakt naar meer.’