Oscarwinnaar Chloé Zhao: van China’s trots tot landverrader

Zhao, die in de Verenigde Staten woont, liet zich ooit kritisch uit over haar vaderland. Dus werden alle berichten over haar Oscar van Chinese sociale media verwijderd, en is de release van haar film in Chinese bioscopen afgelast.

Toen Zhao’s film Nomadland twee maanden geleden een Golden Globe won, reageerden de Chinese staatsmedia aanvankelijk jubelend. Ze noemden haar ‘de trots van China’, plaatsten wervende recensies en ze werd geroemd als een nieuwe Chinese ster in Hollywood, na regisseur Zhang Yimou en actrices Gong Li en Zhang Ziyi.

Maar in het toenemende nationalistische klimaat in China werd op sociale media ook meteen haar patriottische gehalte uitgepluisd.

Interview

Zhao werd geboren in Beijing, trok op haar veertiende naar een kostschool in Londen en verhuisde op haar achttiende naar de VS. Ze bleek zich in een interview in 2013 met het filmblad Filmmaker kritisch te hebben uitgelaten over China. Ze noemde het land ‘een plaats waar er overal leugens zijn’.

Ook leek ze zich in een recenter interview met een Australisch medium van China te distantiëren, al werd dat achteraf rechtgezet. ‘De VS is nu mijn land’, zei ze aldus de gepubliceerde versie van het interview. Volgens een rectificatie vier maanden later – ten tijde van de release van Nomadland – had dat ‘de VS is niet mijn land’ moeten zijn, in het Engels slechts één letter verschil.

Maar rectificatie of niet, Zhao werd op sociale media meteen aangemerkt als een ‘landverrader’, een afstraffing die met instemming van de Chinese overheid lijkt te gebeuren. Zo waren op Weibo, het Chinese Twitter, maandagochtend vroeg miljoenen berichten over haar Oscarbekroning te zien, de meeste positief. Twee uur later waren die allemaal verdwenen, uitgewist door de censuur.

Ook de release van Nomadland in Chinese bioscopen, die normaal op 23 april was voorzien, is onzeker. De film is op dit moment nergens in China te zien, en een eerdere aankondiging op de website van de Nationale Vereniging van Arthouse Bioscopen is verdwenen. Een veeg teken: de film is makkelijk illegaal te downloaden, wat normaal pas kan als een film uit roulatie is.

Economische druk

De Chinese afwijzing legt veel economische druk op Zhao. Terwijl de coronapandemie in veel landen de bioscopen dichthoudt, is het virus in China onder controle en trekken de filmhuizen er al maandenlang volle zalen. De roadmovie Nomadland was in China waarschijnlijk geen kaskraker geworden, maar Zhao regisseerde ook superheldenfilm Eternal voor Marvel Studios. Die blockbuster, die in het najaar uitkomt, is onbetaalbaar zonder inkomsten van de Chinese markt.

‘Het is heel jammer gezien haar fantastische kunde als filmmaker, maar haar Chinaprobleem zal gerepareerd moeten worden vooraleer studio’s haar opnieuw in aanmerking zullen laten komen voor hun mondiale producties’, aldus de Amerikaanse filmproducer Chris Fenton aan persbureau Bloomberg.

Chinese staatsmedia

Kritiek op China wordt steeds vaker economisch afgestraft, en tal van westerse merken en bekendheden gingen Zhao voor. Chinese staatsmedia zonden een jaar lang geen NBA-wedstrijden uit nadat een ploegmanager op Twitter zijn solidariteit met de protesten in Hongkong had betuigd. De Chinese boycot kostte de NBA naar schatting 350 miljoen euro. Het Zweedse kledingmerk H&M is al weken onvindbaar in Chinese webshops omdat het merk geen katoen uit Xinjiang zei te gebruiken.

Zhao leek zondagavond in haar toespraak op de Oscaruitreiking de hand uit te steken naar haar vaderland. Ze sprak over haar Chinese jeugd, schreef haar succes aan haar confuciaanse waarden en citeerde uit een Chinese gedicht. ‘Uit haar overwinningsspeech kun je duidelijk afleiden dat ze China niet haat’, schreef een Chinese internetgebruiker maandagochtend op Weibo. Een uur later was de reactie verdwenen.