Analyse
Orkanen worden krachtiger door klimaatverandering, maar niet per se frequenter
Orkaan Ida, die maandag nabij het Amerikaanse New Orleans aan land kwam, bleek een van de zwaarste die Amerika ooit trof. Als gevolg van de klimaatverandering zullen orkanen steeds zwaarder worden, denken wetenschappers. Wat staat de Amerikanen de komende jaren te wachten?
Orkanen worden sterker en natter
Ida markeert de start van een jaarlijks terugkerende fenomeen: het orkaanseizoen. Is het zeewater rond Amerika na een warme zomer voldoende opgewarmd, dan pompen onweersbuien zich op tot de beruchte pilaren van ronddraaiende lucht.
Hoe warmer dat zeewater is, hoe meer energie de orkaan heeft om zichzelf aan te zwengelen, dus hoe hoger de windsnelheden. In zijn laatste klimaatrapport acht het IPCC, het klimaatpanel van de Verenigde Naties, het ‘waarschijnlijk’ dat klimaatopwarming leidt tot extremere orkanen.
Het is zelden mogelijk aan te tonen dat een individueel weerfenomeen zonder klimaatverandering niet was voorgekomen, aldus Jeroen Aerts, hoogleraar water en klimaatrisico’s aan de Vrije Universiteit. Die link is dus ook bij Ida niet zomaar te leggen.
De Golf van Mexico is niet uitzonderlijk heet op dit moment, zegt hij. Dat Ida kon uitgroeien tot een krachtige orkaan van de vierde categorie, met windsnelheden van 230 kilometer per uur, komt voor een belangrijk deel doordat de orkaan tijdens zijn tocht over de oceaan vooral over de warmste delen van de Golf trok.
‘Mensen denken bij een orkaan vooral aan wind, die zeewater kan opduwen tot vloedgolven. Maar een orkaan brengt ook veel regen met zich mee’, vervolgt hij. Hij noemt orkaan Harvey, die zo’n honderd doden veroorzaakte. ‘Het stormde toen hard, maar met name de lokale neerslag leidde tot problemen. Op sommige plekken in Texas viel in vier dagen tijd wel 1 meter regen.’
Ook op dit vlak voorziet het IPCC grotere problemen door klimaatverandering: warmere lucht kan meer vocht vasthouden. Volgens schattingen op basis van modelstudies valt er zo’n 10- tot 15 procent meer regen uit orkanen als de aarde 2 graden opwarmt.
Orkanen komen niet per se vaker voor
Orkanen zullen naar verwachting dus schadelijker worden, maar over een ander punt is veel minder zekerheid: hoe vaak ze zullen voorkomen. Zal hun aantal toenemen, afnemen, gelijk blijven? Klimaatwetenschappers weten het niet.
Dat komt omdat bij het ontstaan van orkanen veel factoren meespelen. Neem de harde winden die over de oceaan waaien, en die, ietwat ironisch, orkanen een halt kunnen toeroepen. Ze kunnen orkanen kapot scheuren en afzwakken. Hoe deze winden zich zullen gedragen als het klimaat opwarmt, is onduidelijk, zegt Aerts.
Wat niet meehelpt, is dat orkanen relatief zeldzaam zijn, wat het bestuderen ervan extra lastig maakt. Elk jaar ontstaan er enkele tientallen, doorgaans een stuk of zeventig, zegt Aerts. Hierdoor is er nog niet duidelijk of klimaatverandering al invloed heeft op hun frequentie.
Orkanen veroorzaken minder doden
Toch opvallend: een van de zwaarste orkanen ooit komt aan land, en het aantal doden blijft, maandag althans, op één steken. Dat past bij een bredere ontwikkeling: het aantal doden door orkanen is de laatste decennia sterk afgenomen. De grote ramp met orkaan Katrina, waarbij een vloedgolf New Orleans overspoelde en er duizend mensen stierven, vormt de gitzwarte uitzondering.
Deels is deze afname te danken aan een verbeterde bescherming tegen het water, met dijken en waterkeringen – al kan er in de VS op dat punt veel verbeteren, volgens Aerts. Bovenal zijn de Amerikanen beter geworden in het spotten van nieuwe orkanen en het op tijd evacueren van gebieden, zegt hij.
‘De hele keten is de afgelopen tien, vijftien jaar sterk verbeterd, van de satellietwaarnemingen tot het bereiken van mensen op de grond. Zoals een sms’je: jullie moeten weg.’ Wereldwijd is het aantal doden door orkanen gekelderd, mede als gevolg van waarschuwingssystemen, zegt hij.
Intussen neemt de materiële schade wél toe. ‘Dat ga je nu met Ida ook zien: de schade zal in de miljarden lopen.’ Volgens het meteorologische instituut van de Verenigde Staten vonden de vijf duurste orkanen bijvoorbeeld allemaal na het jaar 2005 plaats. Dit komt vooral doordat er meer woningen, fabrieken en andere gebouwen in de buurt van de kust zijn gebouwd, aldus Aerts. ‘Ondertussen gaat de klimaatverandering door en groeit de bevolking verder. Dan zal er meer nodig zijn om het aantal doden laag te houden.’
