Opnieuw rellen in Franse steden na omzeilen stemming in parlement, regering oogst snoeiharde verwijten en protest

‘De Fransen hebben genoeg van hervormingen die van bovenaf komen.’ Zo zei president Emmanuel Macron het zelf, kort na zijn herverkiezing in april vorig jaar. Bewust van het feit dat veel kiezers meer tégen de extreem-rechtse Marine Le Pen dan vóór Macron hadden gestemd, toonde hij zich deemoedig. Voor zijn tweede ambtstermijn beloofde de president een nieuwe stijl van regeren. ‘Onze landgenoten willen bij beslissingen worden betrokken.’

Nog geen jaar later besloot de Franse regering onder zijn leiding om zonder goedkeuring van het parlement een van de meest omstreden politieke hervormingen door te voeren. Donderdag zou de Assemblée nationale, de Franse Tweede Kamer, bijeenkomen voor een finale stemming over de pensioenhervorming, inclusief de verhoging van de pensioenleeftijd van 62 naar 64 jaar.

Slechts enkele minuten voor aanvang nam premier Élisabeth Borne echter een andere afslag. Uit vrees voor een afwijzing besloot ze van stemming af te zien en ‘artikel 49.3’ in te zetten: de procedure uit de Grondwet waarmee de regering wetgeving kan doorvoeren zonder stemming in het parlement. Onmiddellijk daarna stroomden duizenden Fransen de straat op voor spontane demonstraties, zowel in Parijs als in 24 steden elders in Frankrijk.

‘Machtsvertoon dat klinkt als een zwaktebod’, typeerde dagblad Le Monde het omzeilen van het parlement vrijdag in een commentaar. Andere Franse media spraken van een middelvinger naar het volk en een afgang voor Macron in een land in crisis.

Verzet

Sinds de regering begin januari de hervormingsplannen had aangekondigd, met de verhoging van de pensioenleeftijd naar 64 jaar als een van de belangrijkste elementen, is het verzet onverminderd groot. Het verzet klinkt door in de publieke opinie, waarbij peilingen er steevast op wijzen dat een meerderheid van de Fransen tegen de plannen is. Er is verzet in het parlement, waar de oppositie er alles aan doet om de wetgeving tegen te houden. En er is verzet op straat, waar de vakbonden met demonstraties herhaaldelijk meer dan een miljoen mensen op de been wisten te brengen, een historisch grote opkomst.

Uitgerekend in die licht ontvlambare situatie greep de regering naar een middel dat critici als ondemocratisch bestempelen. Meerdere ministers hadden erop aangedrongen het parlement te laten stemmen. Maar het was president Macron die donderdag besloot dat ‘de financiële en economische risico’s te groot waren’ om een afwijzing van de plannen te riskeren.

De Franse staatsschuld, opgedreven door onder meer de steun tijdens de coronacrisis en het dempen van de exploderende energieprijzen, dreigt de grens van 3 duizend miljard euro te overschrijden. Volgens Macron, die de pensioenhervorming tot een van de belangrijkste ambities van zijn tweede ambtstermijn heeft gemaakt, is de financiële stabiliteit van Frankrijk in het geding. Begin dit jaar waarschuwde hij al voor ‘het einde van het tijdperk van overvloed’.

Moties van wantrouwen

Terwijl president Macron bezwoer de ‘toekomst van het land’ niet te willen riskeren, heeft zijn regering een reeks andere risico’s ontketend. In het parlement werden vrijdag meerdere moties van wantrouwen ingediend. Als een absolute meerderheid zich daar begin volgende week achter schaart, betekent dat het ontslag van de regering. Hoewel het niet waarschijnlijk is, is een meerderheid wel mogelijk.

De alliantie van linkse partijen Nupes en het extreem-rechtse Rassemblement National, de twee grootste oppositiegroepen, zijn bereid tot steun. Voor een meerderheid zijn ook enkele tientallen stemmen nodig vanuit het rechtse Les Républicains (LR). Hoewel de partijleider van LR aankondigde dat geen van zijn parlementariërs zo’n motie zou steunen, liet het prominente lid Aurélien Pradié weten zich dit weekend op steun te bezinnen. De inzet van artikel 49.3 wekt bovendien niet alleen de woede van tegenstanders van de hervorming, ook voorstanders - onder meer uit Macrons eigen partij - zijn kwaad over deze zet.

De vakbonden hebben opgeroepen tot nieuwe stakingen en demonstraties op donderdag 23 maart, om zo het land ‘opnieuw tot stilstand te brengen’. De radicale vakbond CGT deed er een schep bovenop en vraagt om ‘zichtbare acties’ op maandag, dinsdag en woensdag. Vrijdagochtend werd de ringweg rond Parijs enige tijd afgesloten door werknemers van die bond.

Opnieuw demonstraties

’s Avonds ontstond net als donderdag een spontane demonstratie op het Place de la Concorde, niet ver van het parlementsgebouw. Er kwamen zo’n 4000 mensen bijeen om te protesteren tegen de pensioenplannen. Nadat demonstranten stenen en vuurwerk naar de politie gooiden, zette de politie waterkanonnen en traangas. Tientallen betogers werden gearresteerd. Ook zouden vijf agenten gewond zijn geraakt, meldt de omroep Franceinfo.

In Lyon arresteerde de Franse politie bij rellen na een demonstratie zeker 36 betogers. Verschillende lokale nieuwsmedia meldden dat er brand uitbrak voor een overheidsgebouw in het vierde arrondissement in de stad, terwijl demonstranten probeerden het gebouw binnen te dringen. Fabienne Buccio, de regionale politiekorpschef, sprak in een tweet van een ‘wilde samenscholing’. Er waren ook protesten in andere Franse steden zoals Bordeaux en Straatsburg.

Minister van Binnenlandse Zaken Gérald Darmanin heeft de ordediensten opgeroepen tot extra bescherming voor volksvertegenwoordigers en publieke gebouwen, zoals gemeentehuizen en ziekenhuizen.