Opiniepeilers voorspelden de grote trends verbazingwekkend goed

En dat geldt ook voor slotpeilingen, waarbij duizenden mensen één of twee dagen voor de verkiezingen antwoord geven op de vraag wat ze van plan zijn te gaan stemmen. Zo gaven al die mensen in enquêtes hun stemvoorkeur aan nog vóór het NOS-slotdebat op de avond voor de verkiezingen, waar ruim 3,2 miljoen mensen naar keken. Twee op de drie kiezers twijfelde op dat moment nog tussen meerdere partijen.

Met dat in het achterhoofd zou het een wonder zijn als de slotpeiling exact overeen komt met de werkelijke verkiezingsuitslag. Gemiddeld was het verschil tussen de slotpeiling van de onderzoeksbureaus en de uitslag deze keer 20 van de 150 zetels, vergelijkbaar met het verschil bij de vorige landelijke verkiezingen.

Natuurlijk is het wel raar als slotpeilingen een totaal ander beeld zouden geven dan de werkelijke zetelverdeling; de grote trends moeten vlak voor de verkiezingen toch echt wel duidelijk zijn. De Peilingwijzer - die een gemiddelde maakt van de peilingen van zes onderzoeksbureaus - liet een dag voor de verkiezingen het volgende beeld zien: VVD de grootste met circa 26 zetels, gevolgd door PVV, D66 en CDA met ongeveer 20 zetels. GroenLinks en de SP daar weer een handjevol zetels onder. Verder een totale implosie van de PvdA, een plusje voor de Partij van de Dieren. Van de nieuwe partijen maakten volgens de Peilingwijzer alleen Denk en Forum voor Democratie een reële kans om in de kamer te komen, beiden met één tot drie zetels.

Wie daar vandaag de verkiezingsuitslag naast legt, ziet zeker verschillen. Het gat tussen de VVD en de rest is groter dan de eindpeilingen deden vermoeden. Maar tegelijkertijd: de onderzoeksbureaus wezen de grote trends behoorlijk goed aan. 'Bijna alle verschillen vallen binnen de onzekerheidsmarges van de peilingwijzer', zegt Peter Lugtig, universitair hoofddocent aan de Universiteit Utrecht en gespecialiseerd in vragenlijstenonderzoek. 'Uitzondering is de VVD. Op zich zagen peilers de laatste dagen wel dat de VVD profiteerde van de Turkije-rel. Het kan zijn dat die trend heeft doorgezet de laatste 2 dagen.'

undefined

Dat peilers de grote trends goed aanwijzen, is in de huidige tijd misschien wel knapper dan ooit. Zo worstelen opiniepeilers collectief met het probleem dat steeds minder mensen bereid zijn hun vragenlijsten in te vullen. Vergeleken met de tijd van de verzuiling zijn kiezers bovendien steeds minder trouw aan één partij. Ook maken ze hun definitieve keuze op een later moment.

Bij de Radboud Universiteit experimenteren onderzoekers momenteel met een totaal nieuw type peiling. Hierbij krijgen mensen geen vragen voorgelegd, maar wordt een inschatting gemaakt op basis van het aantal keren dat een partij op Twitter wordt genoemd. Volgens deze peiling had de PVV de meeste kans op de overwinning, met 30 zetels. De VVD lag ver achter met 23 zetels. Derde partij zou GroenLinks worden met 20 zetels. Dat is pas écht een radicaal ander beeld dan de werkelijke uitslag.

De wijze les is dan ook: de traditionele peilingen kennen zeker hun beperkingen, maar voorlopig zijn ze in aanloop naar de verkiezingen de beste manier om in te schatten waar de stemvoorkeuren liggen.

_{Onzekerheidsmarges: Bij de VVD en de PVV bedraagt de onzekerheidsmarge 2 zetels. Bij VNL en de Piratenpartij is dat een halve zetel. Bij de overige partijen gaat het om en marge van 1 zetel.}