Column
Opdat er geen verwarring ontstaat met hoofdafhakkers en andere barbaren
Ronald Smith is de laatste terdoodveroordeelde die dit jaar geëxecuteerd is in de Verenigde Staten. Wegens de moord op een supermarktmedewerker tijdens een roofoveral in de jaren tachtig. Het gebeurde twee weken geleden, op 8 december in Alabama, met een dodelijke injectie.
Smith zuchtte en hoestte dertien minuten lang tijdens de executie, schreef een verslaggever van the Alabama Media Group. Dat is lang: idealiter is iemand binnen een halve minuut buiten bewustzijn en binnen zeven minuten overleden verklaard - een nette, rustige procedure die weinig rommel veroorzaakt, die de toeschouwers niet te zeer ontrieft en die beschaving suggereert. Opdat er geen verwarring kan ontstaan met hoofdafhakkers en andere barbaren.
Tevoren had Smith nog zonder succes de procedure aangevochten. Er waren twijfels of het middel waarmee een terdoodveroordeelde buiten bewustzijn wordt gebracht goed genoeg werkt om te voorkomen dat hij of zij (meestal een hij) niets merkt van de daaropvolgende injecties, die ademhaling en hartslag stilleggen. Het schijnt dat die laatste injectie voelt 'alsof je van binnen in brand staat', dus sinds het meer dan eens is voorgekomen dat veroordeelden bij bewustzijn leken te zijn tijdens de procedure - er is gerapporteerd over kreunen, spartelen, roepen, wriemelen - zijn veroordeelden op hun hoede. Een van Smiths advocaten, zo vermeldt het verslag, zei bij het aanschouwen van zijn spartelende cliënt dat hij hier nog zo voor had gewaarschuwd.
Het was een goed jaar voor de doodstraf in de Verenigde Staten, het laatste bastion van wat zich het democratische, beschaafde, rechtsstatelijke deel van de wereld noemt en waar de overheid in diverse staten nog aan oog om oog tand om tand doet. Het is altijd rond Kerst dat het Death Penalty Center de cijfers, trends, namen en gezichten publiceert. Dat komt nu eenmaal zo uit: in het kerstreces zijn er geen executies, waardoor de balans elk jaar naast de winterboom kan worden opgemaakt.
Het gaat elk jaar een beetje beter: in 2016 waren er nog maar twee handenvol executies, er waren alweer minder terdoodveroordeelden (dertig, tegen 326 twintig jaar geleden), in een krimpend aantal staten. Zo laag lagen de aantallen nog niet sinds de doodstraf in 1976 werd hervat, na een korte door het Hooggerechtshof ingestelde pauze tussen 1972 en 1976.
Wat heeft geholpen is dat een groeiend aantal farmaceutische bedrijven weigert de middelen te verschaffen die nodig zijn voor dodelijke injecties. De Europese Unie verbood de export naar de VS vijf jaar geleden al. De tekorten leidden tot experimenten en tot voornoemd gespartel in de executiekamers. Waardoor de doodstraf stukken onbeschaafder oogde. Dat zou je als vooruitgang kunnen zien - toon de barbaarsheid van de handeling maar.
Afschaffing is evenwel nog lang niet in zicht. Amerikanen zijn voor of in elk geval niet tegen. Amerikaanse presidenten weten wel beter dan zich ronduit tegen de doodstraf te verklaren - ook de tot halfheilige gepromoveerde Barack Obama stond ambivalent tegenover het principe. Ook in een staat als Californië is van afschaffing nog steeds geen sprake, al is er al tien jaar niemand meer geëxecuteerd, terwijl er nog ruim 700 terdoodveroordeelden aan het wachten zijn op een injectie die misschien nooit zal komen. Ook dat is weinig humaan. Maar dat zien we niet. En wat je niet ziet, kun je licht vergeten.
