'Oorlogsmisdadiger' stevent af op forse zege

Zijn populariteit heeft hij met de aanval op Irak verspeeld, maar zijn charisma heeft hij niet verloren. De stress weet hij te maskeren met een brede grijns en kleine grapjes. Hij noemt de mensen van de media sarcastisch 'vrienden en collega's' op de dag dat ze massaal een nieuwe aanval op hem hebben ingezet. Zoals altijd schieten zijn ogen schichtig heen en weer. Tony Blair is op zijn hoede voor de vele camera's en de schrijvers van de sfeerreportages, die hem geen moment uit het oog verliezen, elke blik interpreteren en ieder woord wikken en wegen.

Hij is in de afgelopen acht jaar zichtbaar ouder geworden, maar niet ouder dan andere mensen van zijn leeftijd. Het haar is dunner en grijzer, maar hij heeft een gezonde bruine kleur (volgens sommigen uit een potje) en loopt kwiek en voortvarend. Komende vrijdag wordt hij 52 jaar. En als alle opiniepeilingen het niet vreselijk mis hebben, stelt hij die dag een nieuw kabinet samen.

Tony Blair heeft aangekondigd dat dit zijn laatste termijn als premier wordt. 'En ik zal die termijn volledig willen uitdienen', zo heeft hij het volk verzekerd. Maar net als over Irak gelooft ook in dit geval niemand hem. Minister van Financiën Gordon Brown, die hem in deze campagne zo trouw gesteund heeft en niet van zijn zijde is geweken, zal hem naar verwachting al eerder opvolgen. Misschien al na één jaar, misschien na twee of uiterlijk na drie jaar, als Tony Blair langer premier is geweest dan Margaret Thatcher. Niet iedereen in zijn campagneteam heeft de aankondiging van zijn afscheid verstandig gevonden. In zijn volgende kabinetsperiode zal ieder besluit immers worden overschaduwd door de vraag: hoe lang nog?

Het referendum over de Europese Grondwet zou een mooi moment zijn voor de machtsoverdracht, maar niemand weet zeker of die er komt. Verkiezingsonderzoeker Patrick Dunleavy van de London School of Economics denkt dat 'een Frans of Nederlands neen' voor Blair een geschenk uit de hemel zou zijn.

'Hij hoeft dan geen referendum te houden wat hij gedoemd is te verliezen.'

Maar geen enkele politicus is alleen maar opportunist en Tony Blair al helemaal niet. Al in 1997 deed het grapje de ronde dat de boodschap op het antwoordapparaat van Downing Street 10 luidde: 'Please leave a message with a high moral tone'.

'In zijn hart zou hij het liefst willen dat alle EU-landen de grondwet ratificeren', zegt een medewerker van zijn verkiezingskaravaan. 'Dan kan hij de Britten eindelijk de beslissende vraag voorleggen: ”de EU, erin of eruit?”. Hhij denkt dat hij in dat geval ook kan winnen.'

Volgens deze medewerker is Tony Blair niet geïnteresseerd in records of het schrijven van geschiedenis. Zijn populariteit is ondergeschikt aan zijn missie. 'Hij wil deze verkiezingen winnen omdat hij echt denkt een betere wereld te kunnen scheppen.'

Blair wil zijn karwei afmaken. De 'radicale' hervormingen in de publieke sector zijn nog niet voltooid. Hij wil ook zijn erfenis veiligstellen en er zeker van zijn dat Labour na zijn vertrek niet vervalt in de oude socialistische dogma's. Bovendien is zijn missie in de rest van de wereld nog niet voltooid. Hij zal niet op gewelddadige wijze meer dictators en despoten uit de macht zetten. Maar hij denkt een bijdrage te kunnen leveren aan het stichten van vrede in het Midden-Oosten en het verminderen van de armoede in Afrika.

Blair had van Europa al de belangrijkste kwestie van zijn tweede ambtstermijn willen maken. Door de onverwachte gebeurtenissen van 11 september 2001 werd dat echter Irak. In zijn derde termijn staat Europa dan toch bovenaan de agenda.

Of hij wil of niet, Blair is voortdurend bezig geschiedenis te schrijven. Hij is nu al de langst zittende Labourpremier in de geschiedenis. Hij zal donderdag naar verwachting de allereerste Britse premier worden die bij verkiezingen drie achtereenvolgende landslides (monsteroverwinningen) heeft behaald. En als hij zijn vertrek weet uit te stellen tot 2008, dan woont hij langer op Downing Street 10 dan de zozeer door hem bewonderde IJzeren Dame.

Blair is al lang niet meer het idool en het sekssymbool van 1997. Niemand heeft het nog over de 'Nieuwe Dageraad' – de slogan van zijn eerste jaar. Het publiek heeft de opinieonderzoekers nog nooit zo gewantrouwd als tijdens deze verkiezingscampagne. Waar zijn de miljoenen mensen die zeggen Blair te steunen? Wie in een willekeurige pub, een trein of op het werk vraagt naar mensen die op Blair stemmen, stuit op een muur van stilzwijgen.

Blair is nu de favoriet van de zwijgende meerderheid. Het publiek denkt dat hij een leugenaar is, dat hij glad is en niet te vertrouwen. Maar toch respecteren ze hem en denken ze dat hij de kwaliteiten heeft die van een premier worden verw a ch t , zo bleek vorige week uit een onderzoek van ICM, een bureau voor telefonisch marktonderzoek. Zelfs Tory-stemmers schatten zijn charisma hoger in dan dat van hun eigen leider, Michael Howard. The Sun g af Blair daarom uiteindelijk het voordeel van de twijfel. En The Economist stelde dat hij ondanks al zijn fouten, de beste 'centrumrechtse optie' is.

Als de verkiezingen een referendum waren over Blair zelf, dan zou hij waarschijnlijk verliezen. Maar het is geen volksstemming over de premier. Het gaat om een keuze tussen Blair en Howard. De meeste Britten vinden de oorlog in Irak een foute beslissing, maar ze kunnen eigenlijk alleen kiezen tussen twee mannen die allebei voor die oorlog waren, en die deze beslissing nog steeds verdedigen. De enige grote partij die zich tegen de oorlog heeft gekeerd, maakt geen kans: in het Britse districtenstelsel zullen de Liberaal-Democraten niet aan de bak kunnen komen.

Columnist Jonathan Freedland van The Guardian zegt dat de Britse verkiezingsuitslag door het gebrek aan een alternatieven een totaal verkeerd signaal zal geven aan de rest van de wereld. 'Buitenlanders zullen vrijdag denken dat het Britse volk alsnog zijn fiat heeft gegeven aan de oorlog. Maar in werkelijkheid zal Labour winnen óndanks de oorlog en óndanks Blair.'

De premier is zich meer dan ooit bewust van zijn grote kwetsbaarheid. Hij moet in deze campagne volledig leunen op Gordon Brown, die zelfs tijdens zijn moeilijkste moment – het uitlekken van het rapport van de procureur-generaal over de gebrekkige juridische basis voor de oorlog in Irak – onvoorwaardelijk achter hem bleef staan.

In december deden nog geruchten de ronde dat Blair helemaal van Brown af zou willen, omdat de 'linksere' minister van Financiën een blokkade zou vormen voor zijn hervormingsplannen. Blairs voormalige perschef Alastair Campbell voedde de media met geruchten dat Brown na de verkiezingen zou worden verbannen naar het departement van Buitenlandse Zaken, of zelfs naar de Wereldbank in Washington.

Toen de premier voormalig minister Alan Milburn terughaalde om de campagnestrategie te bepalen, leek de ruzie tussen de beide architecten van New Labour te zijn geëscaleerd tot een heuse oorlog. Maar op het moment dat de campagne daadwerkelijk begon, kon Blair niet zonder Brown en werd van Milburn niets meer vernomen. Volgens insiders staat nu wel vast dat Brown in ruil voor zijn solidariteit de volgende premier mag worden.

Blair houdt van de politieke strijd . Op verkiezingspad is hij op zijn best. Maar zijn derde campagne, waarin hij per helikopter van de ene kant van het land naar de andere reist, is een vorm van masochisme. Blair is al de weken in de verdediging . Het zijn de Tories die de agenda bepalen.

Het regent aanvallen op zijn persoon. Blair wordt van alle kanten voor leugenaar, bedrieger en oorlogsmisdadiger uitgemaakt. Zelfs Margaret Thatcher had op het dieptepunt van haar populariteit nog miljoenen bewonderaars. Tony Blair kan nergens enig enthousiasme ontlokken. Alle Labourkandidaten hebben zijn foto van hun folders afgehaald. De pers spaart hem niet. Als Blair de verhoging van het minimumloon te berde brengt, komt een tabloidjournalist met de vraag: 'Prime minister, zou u voor dit hogere minimumloon de billen van demente bejaarden wassen?'

De premier verdedigt zich bekwaam tegen alle aanvallen op zijn integriteit. De Conservatieven komen in de peilingen geen moment dichterbij. Hij opereert met een door de teruggekeerde Alastair Campbell uitgekiende mediastrategie, waarbij de lokale media en de televisie voorrang krijgen boven de cynische landelijke dagbladen.

Terwijl de dagbladen tijdens de vorige campagnes in de zogenoemde 'battlebus' met de premier konden meereizen, moeten ze nu zelf maar zien hoe ze te bestemder plaatse komen. De boulevardkrant The Sun heeft een eigen helikopter gehuurd om in het spoor van Blair te kunnen blijven. De krant, die de huidige campagne als 'de saaiste uit de geschiedenis' heeft bestempeld, beschouwt dat nu als weggegooid geld. Deze verkiezingen hebben de soapsterren en seksschandelen niet van de voorpagina's kunnen verdringen.

Het grote publiek is niet geïnteresseerd in een strijd tussen twee kwaden. De kijkcijfers van de televisiejournaals zijn sinds het begin van de campagne zelfs gedaald – iets wat nog nooit eerder is gebeurd .

Massale apathie is dan ook het enige waarvoor Tony Blair echt bang is. Volgens hem kunnen door een geringe opkomst honderd marginale Labourzetels verloren gaan. Maar ook dan zou hij vrijdag nog kunnen ontbijten op Downing Street 10 – zij het dat Gordon Brown in dat geval wel eens heel snel zijn opvolger zou kunnen worden.