'Ook kind van lesbisch stel heeft compleet vaderbeeld'

Van onze verslaggeefster

Mirjam Schöttelndreier

MAASTRICHT

Kinderen die in woongroepen of in lesbische relaties opgroeien, denken minder traditioneel over de rolverdeling tussen man en vrouw. Ontwikkelingspsychologische theorieën lopen wat dat betreft achter bij de maatschappelijke werkelijkheid waarin kinderen opgroeien. Dat concludeert R. de Kanter in haar proefschrift Een vader is een mannelijke moeder, eigenlijk waarop zij vandaag in Utrecht promoveert.

De Kanter interviewde ouders en kinderen in lesbische relaties, in traditionele gezinnen en in centraal-wonengroepen, waar gezinnen eigen appartementen hebben en ook gemeenschappelijke ruimten zijn. Zij vergeleek de kinderen uit de laatste twee situaties met de eerste op hun inzicht in en mening over de verdeling van de arbeid buitenshuis, de taakverdeling in huis, de zorg voor de kinderen en de seksuele relaties tussen volwassenen. Kinderen uit niet-traditionele situaties, zo bleek, hebben 'meer gevarieerde en meer geëmancipeerde' opvattingen over mannelijkheid en vrouwelijkheid.

De Kanter:

'De uitkomsten van dit onderzoek ondergraven de bestaande theorieën over de wijze waarop meisjes vrouwen en jongens mannen worden. De boeken gaan nog steeds uit van een traditionele driehoek van vader-moeder-kind, waarbinnen het kind zich leert identificeren met het eigen geslacht. In dit onderzoek blijkt dat kinderen uit alternatieve leefvormen een veel gevarieerder beeld hebben van wat moeders en vaders, vrouwen en mannen, kunnen zijn. ''Mijn tante is vader geworden'', zei een meisje bijvoorbeeld over haar lesbische tante die sociaal moeder was geworden. Kinderen zijn heel creatief in het benoemen van nieuwe verschijnselen in een oude taal.'

- De vrees bestaat dat kinderen in lesbische relaties een vaderfiguur missen, wat niet goed is voor hun identiteitsontwikkeling.

'Ik ben dat in dit onderzoek niet tegengekomen. Kinderen blijken zich heel goed te kunnen identificeren met mannen buitenshuis. Ook de kinderen die zonder man of vader opgroeiden, bleken een compleet vaderbeeld te hebben opgebouwd. Dat geeft aan dat de sekse-geslachtsontwikkeling in samenhang met een sociale omgeving plaatsvindt. En niet, zoals de oude theorieën stellen, dat het een proces is dat zich afzonderlijk, binnen het individu, voltrekt.'

- In het onderzoek klinkt door dat kinderen uit alternatieve leefsituaties vrijer en rijker zijn in denken, doen en voelen. Men zegt vaak dat kinderen erg conservatief zijn en niet willen afwijken. Waren deze kinderen nooit in de war?

'Het is mij eigenlijk opgevallen hoe normaal men in Nederland tegen lesbische ouderschap aankijkt. De acceptatie is erg groot en dat scheelt nogal. Kinderen worden niet buitengesloten, hoeven zich niet te verweren. Ik kwam wel een jongetje tegen dat voortdurend gevraagd werd waarom het geen vader had. Hij verzon dat zijn vader in Zweden woonde. Volgens mij kun je kinderen beter al vroeg vertellen dat een meneer of Piet een zaadje heeft gegeven en dat mama in het ziekenhuis is geweest. Voor een kind is daar niets geks of bijzonders aan. Zo wist een kind van lesbische ouders op de lastige vraag in de klas wie nou haar moeder was ook een slim antwoord: ''Carolien is mijn moeder en Carla mijn mamma''.'

- Is uw onderzoek niet gekleurd?

'Ieder sociaal-wetenschappelijk onderzoek is nauw verweven met de biografie van de onderzoeker, schreef de socioloog L. Brunt. Mijn onderzoek is dat ook, maar dat wil niet zeggen dat ik uitkomsten heb gebogen naar mijn mening. Ik was bijvoorbeeld verbaasd dat kinderen vaders veel zorgtaken toekennen, ook als er geen vader is of de zorg niet zo groot is.'

- Het lijkt erop dat volgens u bij kinderen niets biogenetisch bepaald is.

'Biologische aspecten worden ook in taal benoemd, krijgen daarin betekenis. Een boom die geen water of zon krijgt, groeit niet. Net zomin als een kind kan groeien zonder warmte of taal. De sekse-identiteitsontwikkeling is een dynamisch proces, waarin sociaal-psychologische, symbolische en ideologische voorstellingen een rol spelen. En waarvan de uitkomst niet vaststaat. De werkelijkheid is wat dat betreft gevarieerder dan de theorievorming. Het is jammer dat studenten geen handvatten meer krijgen en geen tijd meer hebben om andere denkbeelden over ontwikkelingspsychologie te ontwikkelen.

- Bent u blij met het feit dat de Gezinsraad een nieuw gezinsrecht wil, waarin ouders in alternatieve leefvormen gelijke rechten en plichten kunnen krijgen?

'Zeker, ik ben voor juridisering van het sociaal ouderschap.'

R. de Kanter: Een vader is een mannelijke moeder, eigenlijk. De sekse-geslachtsidentiteit van kinderen in verschillende leefvormen. Uitgeverij Van Arkel, Utrecht.