bellen metcorrespondent tom vennink
‘Ook in de dorpen rond Tsjernihiv zijn oorlogsmisdaden gepleegd, een teken dat het op systematische schaal gebeurde’
Nu het Russische leger zich rondom Kyiv heeft teruggetrokken, opent het gebied zich weer voor het oog van de wereld. Correspondent Tom Vennink kwam zondagochtend na een tweedaags bezoek aan de Noord-Oekraïense stad Tsjernihiv in de hoofdstad aan. We bellen hem op.
Dag Tom, hoe trof je Kyiv vanochtend aan?
‘Het is heel stil in de stad. Ik zie veel bunkers en posities van het Oekraïense leger. Op Maidan, het onafhankelijkheidsplein midden in de stad, staan grote cementen blokkades. Het luchtalarm heb ik vandaag nog niet gehoord. In vergelijking met de afgelopen weken zijn mensen meer ontspannen: het internet werkt, mijn vaste cafeetje en hotel zijn weer open en de metro rijdt.’
Kon je Kyiv gemakkelijk bereiken?
‘Er zijn veel checkpoints, waar Oekraïense soldaten je documenten controleren. Om de paar kilometer moesten we stoppen. Soms wordt de auto ook onderzocht om te kijken of je wapens bij je hebt. Ze zijn nog steeds bang voor Russische saboteurs die de hoofdstad proberen binnen te dringen.
‘Fotograaf Daniel Rosenthal en ik zijn naar Kyiv gereden over de weg die door het Russische leger is gebruikt om eerst aan te vallen en daarna terug te trekken. We hebben overnacht in een houten dorpje tussen Tsjernihiv en de hoofdstad. Toen de avondklok gisteravond in ging, moesten we naar binnen. We werden ontvangen door een oude vrouw die de hele tafel vol zette met soep, ingemaakte augurken uit eigen tuin en zelfgemaakte berkensap. Eigenlijk precies zoals je altijd in Oekraïense dorpen wordt verwelkomd.
‘In vergelijking met vorige keren merkte ik wel dat de soldaten nu relaxed waren. Ze hebben het gevoel dat het gevaar even is geweken. Ze zijn trots dat ze het Russische leger, in ieder geval op deze plek, hebben teruggedrongen.’
Afgelopen nacht zou het Russische leger een munitiefabriek hebben beschoten. Is de de strijd bij de hoofdstad wel echt voorbij?
‘Van die raketaanval heb ik zelf niets meegekregen, omdat ik toen nog niet in Kyiv was. De burgemeester van de stad heeft wel gezegd dat het voor burgers nog te vroeg is om terug te keren naar Kyiv. Hij vindt het daarvoor nog te gevaarlijk. Er kunnen zeker nog raketaanvallen op Kyiv plaatsvinden.
‘Toch zijn er al mensen aan het terugkeren. In de nachttrein vanuit Zuidoost-Polen was ik lang niet de enige: de trein zat vol vluchtelingen die naar hun huizen terugkeerden. Ook de nachttrein van Warschau naar Kyiv is voor de komende tien dagen al volgeboekt.’
Eerder deze week bezocht je ook het noordelijker gelegen Tsjernihiv. Wat zag je daar?
‘Heel langzaam komt het leven daar weer op gang. Voor de oorlog had Tsjernihiv ongeveer 280 duizend inwoners, maar een groot deel van de bevolking is gevlucht toen de stad gebombardeerd werd. Eind maart hebben de Russische soldaten zich hier teruggetrokken. Nu was in de stad één koffietentje open. “Ik moet wat doen anders word ik gek”, zei de jongen die daar werkte. Van een dagelijks leven is geen sprake: de stad is echt nog bezig met de nasleep van een maand omsingeling.
‘De stad is zwaar gehavend. Hele buitenwijken zijn verdwenen. In een buitenwijk was een monument voor de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog eigenlijk het enige wat nog overeind stond. De huizen waren allemaal met de grond gelijk gemaakt. In het centrum van Tsjernihiv zagen we wat minder verwoestingen. Maar ook daar werden hele appartementencomplexen, die nog aan het afbrokkelen waren, langzaamaan door slopers veiliggesteld. Ik zag ook een ziekenhuis dat geraakt was.
Wat merk je van de oorlogsmisdaden die het Russische leger zou hebben begaan?
‘In de dorpen rondom Tsjernihiv zijn ook lichamen aangetroffen met vastgebonden handen en benen en schotwonden in het hoofd, net als we de afgelopen tijd al in de voorsteden van Kyiv zagen. Dat dit ook verder van de hoofdstad af wordt aangetroffen, is een teken dat het niet één brigade was die deze oorlogsmisdaden heeft gepleegd, maar dat het op systematische schaal is gebeurd.
‘Bij een mortuarium in Tsjernihiv had de patholoog anatoom 800 lichamen langs zien komen van mensen die een natuurlijke dood waren gestorven. Maar normaal gesproken telde hij dit aantal doden in een jaar, nu in iets meer dan een maand. Veel mensen waren overleden aan hartstilstanden, zelfmoorden of het gebrek aan ambulances.
‘Bij een ander mortuarium lagen de lichamen van alle mensen die overleden zijn aan directe gevolgen van de oorlog: schotwonden, wonden van granaatscherven, et cetera. De patholoog had al 600 lichamen zien langskomen en was nog steeds bezig. In de dorpen rondom de stad, die bezet waren door het Russische leger worden nog dagelijks lichamen aangetroffen.’
Tot slot, wat dringt er tot Kyiv door van de ontwikkelingen bij de gevechten in Marioepol en het oosten van het land?
‘Mensen in en om Tsjernihiv zijn vooral bezig met het zoeken naar slachtoffers, met begrafenissen en met de eerste herstelwerkzaamheden. Maar ondertussen volgen ze, net als in Kyiv, nauwgezet het nieuws. Ze luisteren naar radiootjes en hebben de televisie aan. Als de naam ‘Marioepol’ valt, wil iedereen direct weten wat het laatste nieuws is.
‘Veel Oekraïners houden er rekening mee dat Marioepol niet meer te redden is. Ze zijn wel heel trots op de laatste soldaten daar, die weigeren zich over te geven. Er is angst dat de Russen terugkomen, zowel naar Tsjernihiv als naar de buurt van Kyiv. Niemand is opgelucht. Maar er is ook veel bewondering en waardering voor de soldaten die nu in het oosten strijd leveren.’
