Ook de domste kiezer doet mee

Volgens Plato was democratie de heerschappij van de onwetenden over de wetenden. Zijn ideaal was de koning-filosoof die een ideale staatsvorm zou ontwikkelen door logisch redeneren. Maar het verband tussen intelligentie en politiek oordeelsvermogen is niet zo eenvoudig te leggen.

De Franse filosoof Jean-Paul Sartre was ongetwijfeld een intelligente man, de meest toonaangevende denker van de jaren vijftig. In politiek opzicht zat hij er echter stelselmatig naast. De Sovjetmens was een bijzonder mens, zo orakelde hij na een reis door de Sovjet-Unie in 1954. ‘Belangrijk is dat mensen al in hun jeugd worden opgenomen in het maatschappelijke gebeuren. Je ziet kinderen van 7 jaar in een jongerenkamp die dansen en spelen op een verhoginkje voor een enorm doek met het portret van Stalin.’

Na de Russische inval in Hongarije in 1956 brak Sartre met het Sovjet-communisme, om vervolgens te dwepen met Mao en Castro. Sartre was niet de enige filosoof die het spoor volledig bijster was. In Duitsland steunde Martin Heidegger het nationaal-socialisme.

Van de weeromstuit spreken sommige mensen dan ook van de wisdom of the crowds. Vooral in internetkringen is deze gedachte populair. Hoe stompzinnig de enkeling ook moge zijn, de menigte komt als vanzelf tot een goede beslissing. Deze gedachte is al evenmin houdbaar. Hoeveel wijsheid schuilde er in de menigte die in 1940 Adolf Hitler toejuichte na de succesvolle veldtocht in het Westen?

Het grootste voordeel van de democratie is niet positief, maar negatief. Democratie verhindert een excessieve concentratie van macht in handen van individuen of groepen. Democratie is niet per se de manier om de meest briljante beslissingen te nemen. Maar het is wel een manier om stommiteiten geweldloos af te straffen.

Peter Giesen

Reageren?filosofie@hartenziel.nl