‘Onze verdeling zal niet gelijk zijn, de beste universiteit zal winnen’

‘De universiteiten zijn onze beste vrienden hoor, ik gun ze alles.’ Peter Nijkamp, voorzitter van de Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en nummer 109 in de Volkskrant Top 200 van invloedrijkste Nederlanders, zegt het zonder ironie. Terwijl hij toch 100 miljoen euro uit het universitaire budget in zijn eigen portefeuille heeft mogen steken, om het op een andere manier over de universiteiten te verdelen.

De overheveling is een van de onderwerpen in de strategische agenda hoger onderwijs en wetenschapsbeleid, die vandaag in de Tweede Kamer wordt behandeld. De ingreep is volgens minister Plasterk nodig voor ‘een excellent onderzoeksklimaat’.

De universiteiten waren woedend, dit najaar. Later kwamen zij wel tot een vergelijk met de minister.

‘Het is zeer nadrukkelijk bedoeld voor persoonlijke beurzen, de Vernieuwingsimpuls. Het gaat naar de beste mensen. En de beste mensen weten het beste welk onderzoek de beste resultaten oplevert voor de samenleving. Dit is wat we altijd wilden. Een historische zet.’

De universiteiten waren er niet zo enthousiast over.

‘Het extra geld voor NWO is volgens ons essentieel, maar de overheveling was niet ons idee. We hebben sterke universiteiten nodig, en wij zorgen daarbovenop voor de pieken. Wij betreuren het dat de versterking ten koste is gegaan van de eerste geldstroom naar de universiteiten, maar het is gelopen zoals het gelopen is. En vergeet niet dat er in totaal wel 50 miljoen bij komt.

‘Onze verdeling van het geld over de universiteiten zal straks natuurlijk niet gelijk zijn. Als er een juste retour is, verandert er niets, dan doen we iets verkeerd. De beste zal winnen. Ook binnen de universiteiten, tussen vakgroepen, zullen er verschillen ontstaan – dat zal een moeilijk punt worden.

‘We gaan straks bij alle universiteiten langs om te laten zien hoe ze nu scoren bij NWO ten opzichte van hun concurrenten. Dan weten ze waar ze staan, en kunnen ze hun beleid daarop aanpassen en misschien meer binnenslepen.’

Door vooral modieus bèta-onderzoek te gaan doen, omdat dat beter scoort bij NWO?

‘Dat is een foute perceptie. Bij de Vernieuwingsimpuls, de persoonlijke beurzen waar het hier om gaat, is de verhouding tussen alfa/gamma en bèta/medisch fiftyfifty. De alfa’s en gamma’s mogen niet klagen, ze komen er beter uit dan in de eerste geldstroom. Bovendien komt er een groot plan voor de hele alfa- en gammasector, met ongetwijfeld extra geld.’

U klinkt alsof u helemaal tevreden bent met deze minister.

‘Het is duidelijk dat de minister zelf een wetenschappelijke achtergrond heeft, en op zijn eigen instituut ook veel verantwoordelijkheid gaf aan individuele onderzoekers. Alleen reserveert hij veel te weinig geld voor nieuwe grote onderzoeksfaciliteiten. Dat is slecht voor het wetenschappelijk klimaat. In het buitenland is iedereen bezig flink te investeren in onderzoeksinfrastructuur. Duitsland, Frankrijk met zijn onderzoekscentrum CNRS en Engeland steken er honderden miljoenen in. Bij ons is er voor het eerst wel een post voor grote onderzoeksfaciliteiten op de begroting, maar er staat slechts 10 of 12 miljoen bij. Daar kun je geen brood van bakken.’

Maar NWO kreeg twee jaar geleden toch 100 miljoen van het kabinet, waarmee vijf grote onderzoekslabs zijn gefinancierd?

‘Uit de aanvragen die we toen kregen, bleek dat de behoefte veel groter is. We hebben nog een stuwmeer aan fantastische ideeën. Die kosten stuk voor stuk vele miljoenen. Je hebt jaarlijks een bedrag van 100 miljoen nodig om in die behoeften te voorzien.

‘Straks hebben we wel beurzen voor goede mensen, maar geen goede spullen voor hen. Dan zijn ze in mum van tijd uit Nederland verdwenen. Je wilt die onderzoekers toch niet opvoeden om ze dan naar het buitenland te zien vertrekken.’