Onze onnacceptable toestand als zodanig

Begin dit jaar werd de 17-jarige Helene Hegemann een literaire sensatie. Haar romandebuut Axolotl Roadkill deed de Duitse critici versteld staan. 'Een wonderkind.' 'Een fenomeen.' 'Vanaf morgen zullen honderd andere Duitse schrijvers - vaak tegen hun zin - de Hegemann-sound proberen na te doen.' De stemming sloeg om toen bleek dat ze situaties, zinnen, en zelfs twee hele passages zonder bronvermelding had overgenomen, vooral uit de relatief onbekende roman Strobo van de blogger Airen.

'Originaliteit bestaat sowieso niet, alleen authenticiteit,' verdedigde Hegemann zich. En bovendien, het behoort tot de gewoontes van de Berlijnse subcultuur waarin zij opgroeide (en waartoe ook Airen behoort) om je te bedienen van alles wat maar inspireren kan. 'Als kind heb ik een taal aangeleerd gekregen en ik leer nu nog altijd formuleringen, wereldbeelden, clichés en dramatische situaties aan, alleen met een grotere stijlzekerheid.' Wel verontschuldigde ze zich voor het weglaten van de bronvermelding.

Nu de rook is opgetrokken blijft een wonderlijke, soms moeilijk leesbare, maar briljante roman over. De hoofdpersoon is de 16-jarige Mifti, die met haar halfbroer en halfzus in een Berlijns appartement woont. Net als Hegemann zelf verloor ze op haar dertiende haar moeder. Haar vader woont om de hoek, maar bekommert zich niet om haar. In plaats van naar school te gaan en 'contact te leggen met een tomaat die (¿) door een ouder met verantwoordelijkheidsgevoel' op een boterham is gelegd, hangt ze rond met oudere, drugsverslaafde clubbers. 'Zoiets is geen bewuste stap, maar een wanhoopsdaad,' vertelt ze. Want dat zo'n thuisloze chaos een hel is, daar laat ze geen twijfel over bestaan.

De vloedgolf van droogkomische observaties, verwarde tirades, liefdesbetuigingen en absurde dialogen doet even chaotisch aan als Mifti's ontwortelde leven. Het is lang niet altijd duidelijk wat echt is en wat fantasie, en wie er aan het woord is.

In dit surrealistische relaas worden vooral alles overdonderende gevoelens helder: het gevoel van zinloosheid, verloren zijn en overgeleverd aan krankzinnige volwassenen, het gevoel dat met een gebrek aan waarden de wereld - of eigenlijk Berlijn, want groter is haar wereld niet - haar realiteit lijkt te verliezen.

Mifti's sarcasme werkt ontroerend. Als haar broer de badkamer binnenkomt, terwijl zij met haar zus in bad ligt: 'Edmond, wil je weggaan alsjeblieft? Ik wil me graag even concentreren op onze onacceptabele toestand als zodanig.'

Uiteindelijk draait Axolotl Roadkill - klassieker dan de vorm doet vermoeden - om een zoektocht naar een thuis, gepersonificeerd door de onverschillige Alice, op wie Mifti hopeloos verliefd is. 'Jaloers zou ik zijn als ze met een huisdier door al die ellende zou sjouwen,' zegt Mifti over Alice, 'met iets dat schattiger is dan ik.' Tegen het einde van het verhaal koopt Mifti een axolotl (een soort salamander) en zeult dat beestje in een plastic zak met water van het ene feestje naar de andere, de zak stevig in haar linkervuist geklemd.

Ondanks alle chaos heeft Hegemann de touwtjes in handen, zich bewust van elk stijlmiddel. Zoals haar 'alles overschaduwende liefde voor bijvoeglijke naamwoorden'. En ze verwijst ook duidelijk naar het hergebruik van passages van anderen: 'Is dat van jou?' vraagt Mifti aan haar broer. Het gaat om de zin 'Berlin is here to mix everything with everything, ouwe'.

'Ik gebruik alles wat me inspireert en vleugels geeft, Mifti.' (¿) 'Dus het is niet van jou?'

'Nee. Van zo'n blogger.'

Die blogger is Airen, wiens roman Strobo uiteindelijk, met aanbeveling van Hegemann, eveneens de bestsellerslijsten heeft gevonden. Axolotl Roadkill is een wonderbaarlijk sterk debuut; een losgeslagen wereld met een even scherpe als emotionele blik bekeken.Martijn Wallage