Onwennigheid troef bij begin van 'verstandshuwelijk'

Het debat over de regeringsverklaring is dan al een paar uur oud. Voor het eerst zitten Kamer en kabinet tegenover elkaar. De oudgedienden in de Tweede Kamer zien vele nieuwe gezichten in vak K. Omgekeerd is het niet anders. Wie in het regeringsvak oudgediende is, kent meer dan de helft van de Kamerleden niet. Onwennigheid troef.

'Een verstandshuwelijk', noemt VVD-leider Zalm de nieuwe verbintenis. Hij belooft opnieuw niet snel de stekker uit de verbintenis te trekken, maar het maakt hem niet betrouwbaarder in de ogen van zijn partners. Zalm maakt er geen geheim van dat hij dualist pur sang wil zijn en het kabinet onbelast wil kunnen bekritiseren. Althans, zolang hij op het spreekgestoelte staat. Het werk aan de interruptiemicrofoon laat hij over aan de oppositie.

Dat doet ook Mat Herben, de fractieleider van de LPF. Maar anders dan Zalm, die tussen de regels door het liberale gedachtegoed in het regeerakkoord bezingt, pronkt Herben openlijk met de eigen verworvenheden. Hij deelt in het regeringsvak manchetknopen uit met daarop het Kwartje van Kok, het symbool van de LPF-winst. Als blijkt dat Kamervoorzitter Weisglas naast het net vist, haalt Herben vliegsvlug de knopen uit zijn manchetten.

Herben haalt zich de woede van de oppositie op de hals als hij suggereert dat de bedreigingen aan het adres van politici stoppen als politici burgers serieus nemen in hun angsten en onzekerheden. We moeten respectvol met elkaar omgaan, herhaalt hij. De oppositie snuift verontwaardigd. Later geeft de LPF-fractie lucht aan haar ergernis. De LPF'ers vinden dat er een einde moet komen aan de talloze interrupties, vooral als die Herben betreffen.

Het vuurwerk komt eerst van Jan Marijnissen (SP) die als vanouds korte metten maakt met het regeringsbeleid en dat voor het publiek aantrekkelijk verpakt. Hij schmiert over het wachtgeld voor de afgezette staatssecretaris Bijlhout en de achterkamertjespolitiek van dit kabinet. Zijn rol wordt gaandeweg overgenomen door PvdA-leider Jeltje van Nieuwenhoven, die charmante interventies inruilt voor felle oppositie.

Zij en de meer inhoudelijkere Femke Halsema, die de afwezige Paul Rosenmöller van GroenLinks vervangt, nemen het voortouw en leggen vooral Balkenende het vuur na aan de schenen. De nieuwe premier is opgeruimd en blij, hij maakt grappen die niet allemaal even lollig zijn en zijn antwoorden kabbelen voort in een desondanks hoog tempo.

Hij komt pas los als hij wordt uitgedaagd toe te geven dat de minister voor Ontwikkelingssamenwerking alleen vanwege interne perikelen in het kabinet een staatssecretaris werd. Of als hij wordt uitgedaagd te erkennen dat de staatssecretaris van Openbare Orde er alleen kwam om de LPF te plezieren. Balkenende overtuigt de oppositie niet, maar hij geeft evenmin toe.

Hier zit een gemotiveerd kabinet, zegt hij. Niet rechts of links, die termen wil hij niet gebruiken. Dat komt later wel, zegt Balken ende. 'Elk jaar zal de politieke afrekening terugkomen. Nu laat ik me nog niet in een hoek drukken.'