Ontzetting over terugtrekking dichter Kinderboekenweek na bedreigingen: ‘Literaire vrijheid onder druk’

Lammers zou dit jaar het Kinderboekenweek-gedicht schrijven. ‘Een gedicht schrijven is mij geen doodsbedreigingen waard’, heeft Lammers zaterdag laten weten in een statement. ‘De enorme hoeveelheid bedreigingen en de agressiviteit ervan richting mij en mijn dierbaren hebben mij doen besluiten om mij terug te trekken.’ De schrijver heeft aangifte gedaan van bedreiging. Hij was dit weekend niet bereikbaar voor verder commentaar.

De Stichting CPNB, die de Kinderboekenweek organiseert, heeft met ‘grote verontwaardiging en ontzetting kennisgenomen van de bedreigingen’. De organisatie wil snel een gesprek over de veiligheid van auteurs. ‘De literaire vrijheid staat hier onder extreme en voor ons onacceptabele druk.’ Staatssecretaris Gunay Uslu van Cultuur liet zondag weten op Twitter bedreigingen aan het adres van kunstenaars en schrijvers onacceptabel te vinden, ‘ongeacht hoe je hun werk interpreteert of wat je ervan vindt’. ‘Het gemak waarmee mensen vanachter hun scherm aanklager en rechter spelen, is zorgelijk en schadelijk.’

De discussie over Lammers’ werk begon met een essay op de radicaalrechtse website Reactionair.nl. Daarin werd geciteerd uit zijn werk voor volwassenen, waaronder een verhaal over een relatie tussen een tiener en zijn trainer. Lammers beeldende taalgebruik is volgens het artikel ‘duidelijk bedoeld om de lezer te verleiden mee te gaan in deze fantasie van seksueel misbruik tussen man en kind’.

Persoon en inhoud

De publicatie van Reactionair, waarin geen onderscheid wordt gemaakt tussen de persoon van de schrijver en de inhoud van zijn werk, werd vervolgens opgepikt door onder anderen zangeres Monique Smit. Die schreef op sociale media onder meer ‘Pim, je bent een viespeuk.’ Daarna volgden een petitie van de christelijk conservatieve website Gezin in Gevaar, en Kamervragen van de Groep Van Haga.

De CPNB liet vorige week weten vierkant achter de keuze voor Lammers te blijven staan. Volgens de organisatie kan zijn werk voor volwassenen soms ‘schokken en schuren’, zoals de tekst over de tiener en zijn trainer. ‘Het verhaal is gebaseerd op de ervaringen uit de jeugd van een bekende van Lammers’, aldus de CPNB in een verklaring. ‘Hij schreef dit verhaal in 2015, geruime tijd voor zijn eerste kinderboek verscheen, en hij betrekt het op geen enkele manier in zijn werk voor kinderen.’

Pim Lammers is alom gelauwerd als kinderboekenschrijver. In 2018 kreeg hij de Zilveren Griffel voor zijn ‘transgenderprentenboek’ Het lammetje dat een varken is. Hij was toen 24, de jongste schrijver ooit die de prijs ontving. Volkskrant-recensent Pjotr van Lenteren noemde Lammers in een bespreking een ‘topdichter’.

Herkenning in boeken

Lammers schrijft voor kinderen over thema’s als seksuele identiteit en gender. In 2021 werd hij om die reden afgebeld door twee scholen waar hij zou optreden tijdens de Kinderboekenweek. In een interview daarover in Trouw zei hij het belangrijk te vinden dat kinderen zich kunnen herkennen in zijn boeken. Zelf was hij in groep 6 voor het eerst verliefd op een jongen. Hij kende destijds niemand die zo was als hij en had geen rolmodellen op televisie of in boeken, totdat hij in een boek van Carry Slee een personage tegenkwam met homoseksuele gevoelens. ‘Dat gevoel van opluchting gun ik zoveel mogelijk kinderen.’

Lammers had in hetzelfde interview ook kritiek op de CPNB, omdat die in campagnes te weinig aandacht zou besteden aan diversiteit. De organisatie liet toen weten het onderwerp belangrijk te vinden, maar ook te willen voorkomen dat sommige scholen afhaken waardoor kinderen alsnog niet worden bereikt.

Schrijversvereniging Pen Nederland sprak dit weekend afkeuring uit over de bedreigingen en riep schrijvers op zich solidair te verklaren met Lammers ‘en pal voor de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van literaire expressie te gaan staan’.